10 de Decembro de 2014, no 66 ANIVERSARIO DA DECLARACION UNIVERSAL DOS DEREITOS HUMANOS (1948-2014)

Intervención no Acto de Conmemoración do 66 Aniversario da Declaración Universal dos Dereitos Humanos, onte, día 10 de Decembro, na Biblioteca Anxel Casal de Santiago de Compostela. 

        Benqueridas amigas e amigos:

        Permitídeme que abra este acto, que pretende reivindicar a vixencia da Declaración Universal dos Dereitos Humanos, no seu 66 Aniversario, agradecendo a vosa presencia e colaboración na lectura pública da Declaración Universal de 1948 que tedes nas vosas mans.

        Agradecemento que fago extensivo á Biblioteca Pública Anxel casal, á súa directora, Carina Fernández Faya e ó seu equipo, pola súa xenerosidade para cedernos este magnífico espazo que, ademais, lembra ó noso mellor Alcalde.

        Quixera pararme un pouco máis no agradecemento ós alumnos e alumnas dos colexios e institutos de Santiago de Compostela que nos acompañan, a verdade é que nunca deixan de colaborar, pídovos un aplauso especial para o alumnado do Colexio López Ferreiro e ó seu profesorado. Tamén para os do IES Xelmírez II e o profesorado que os acompaña. Sabedes, como eu, que non é fácil, nos tempos que corren, sair do centro educativo para participar nunha actividade como esta, por iso, o noso agradecemento é maior para os profesores e profesoras que hoxe nos acompañan, particularmente, a Mar Lorenzo, directora académica da Cátedra UNESCO de Cultura de Paz e Dereitos Humanos da USC. Moitas grazas.

   Tamén quero agradecer, en nome propio e no do Seminario Galego de Educación para a Paz, así como da Cátedra UNESCO de Cultura de Paz e Dereitos Humanos da USC, a presencia dos medios de comunicación neste acto.

   Non quixera esquecer a Emilio Rúa, cantautor galego, de Ourense, que abríu esta conmemoración e que logo a pechará coa súa mestría habitual e, como non, a súa colaboración, desde hai anos, co Seminario, En nome da Paz. 

        Hai persoas hoxe aquí que están a título individual, outras representan á cidadanía, algunhas a entidades cidadás, políticas e sociais, a centros escolares, permitídeme que cite ó IES Xulián Magariños de Negreira, aquí representado. E a institucións, concellos, temos algún alcalde, como Martiño Noriega, de Teo, concellais, como Rubén Cela, exconcellalas, Mercedes Rosón, todas están aquí porque sinten e comprenden que a Declaración Universal dos Dereitos Humanos non pode ser, non é flor dun día, unha efeméride, senón que compre defendela e practicala cada día, tódolos días. Ese é o sentido deste acto, reivindicar, defender, divulgar un texto que ten xa 66 anos, o documento quizáis máis influínte do século XX.

        A Declaración de 1948 é froito do espanto, do horror vivido, moi poucos anos antes, en todo o mundo, especialmente, en Europa e no Pacífico, unha guerra que causou, dise pronto e aínda estremece, case que 70 millóns de mortos, a súa maioría poboación civil, bombardeos sobre cidades (millón e medio de civís polos bombardeos aliados), Hiroshima, Nagasaki, o horror nuclear, o holocausto, 6 millóns de xudeos exterminados, millóns de refuxiados, desprazados… tan só a URSS, máis de 17 millóns de mortos, China, maís de 8 millóns, Alemania, 7 millóns… e a fame posterior, a destrucción…

        A Declaración Universal de 1948 non se entendería sen a dor e o sufrimento terrible que o mundo soportou durante a IIGM. E foi en París onde a Asemblea Xeral das Nacións Unidas aprobou, un 10 de Decembro, a Declaración Universal dos Dereitos Humanos, cun extraordinario Preámbulo, que sempre recomendo ler en horas baixas, e 30 artigos que condensan, en moi poucas palabras, tódolos anceios da Humanidade. Un Código Universal de Dereitos, de desexos e de aspiracións da maioría da poboación mundial, un ideal, unha utopía, que merece a pena ser vivida.

        En realidade, como saben, a Declaración recolle os dereitos humanos básicos que xa aprobara a Carta de San Francisco de 1945, inmediatamente rematada a IIGM, e se inspira en declaracións anteriores, nomeadamente, na da Revolución Francesa en 1789.

        Foi unha extraordinaria muller, Eleonor Roosevelt, gústame lembralo, a persoa que presidíu o Comité de Dereitos Humanos que a redactou, xunto con 8 sabios, permítanme citalos:  René Cassin (Francia), Charles Malik (Líbano), Peng Chun Chang (China), Hernán Santa Cruz (Chile), Alexandre Bogomolov/Alexei Pavlov (Unión Soviética), Lord Dukeston/Geoffrey Wilson (Reino Unido) e William Hodgson (Australia). Especial relevancia tivo tamén John Peters Humphrey, de Canadá, director da División de Deritos Humanos da ONU.

        Non foi aprobada por unanimidade, tivo 8 abstencións, entre elas, a da URSS e algúns paises da súa área de influencia, a Guerra Fría xa empezaba, Polonia, Checoslovaquia, Yugoslavia, xunto con Arabia Saudí e Sudáfrica.

        Recibíu críticas, algúns auguraban o seu esquecemento rápido, outros a acusaron de ser excesivamente “occidental”. Sen embargo, no seu debate previo participaron activamente personalidades de todo o mundo, por exemplo, o Mahatma Gandhi, que dou a súa aprobación ó texto, non sen comentar que á súa nai, parecíanlle moitos dereitos e moi poucas obrigas, sabiduría de muller.

        Kofi Annan dixo unha vez referíndose á Declaración de 1948: “Os dereitos humanos son os teus dereitos. Tómaos. Deféndeos. Promóveos. Enténdaos e insista neles. Nutrámolos e enriquezámolos. Démoslle vida”

        Diso se trata, de asumilos como propios, de usalos, de reivindicalos, para evitar que desaparezan, que sexan violentados, porque, efectivamente, “A historia dos dereitos humanos, é tamén, a historia da súa propia violación”

        E vivimos tempos nos que a Declaración Universal dos Dereitos Humanos está fortemente ameazada, cando non violada. Probablemente hoxe, si o texto fose redactado agora, teriamos unha Declaración moi diminuída.

        Os Dereitos Humanos que contempla a Declaración de 1948 e toda a lexislación subseguinte, son innatos, nos perteñecen polo feito de existir, son universais, perteñecen a todas e a todos, con independencia de raza, sexo, cor ou crenza; son inalienables e intransferibles, non se pode renunciar a eles ou negocialos; son acumulativos e irreversibeis, ampliamos o catálogo cos de 2ª e 3ª xeración, dereitos políticos e sociais, dereitos medioambientais, dereitos tecnolóxicos, e que xa forman parte do patrimonio da dignidade humana; son inviolabeis, as leis non poden atentar contra deles; son obrigatorios, para os Estados; trascenden as fronteiras nacionais, e procuran promover a xustiza, a igualdade e a paz en todo o mundo.

        Pero os que atentan contra os nosos dereitos, contra da Declaración, son moi poderosos. Onte mesmo coñeciamos un Informe do Senado americano sobre o manual de estilo da CIA. Algúns sorprendéronse. Outros, os que xa temos memoria e pasado, coñecemos desas prácticas, o manual de torturas, agora recoñecido, vulnera de maneira absoluta o Art. 5 da Declaración: “Ninguén será sometido a torturas nin a penas ou tratos crieis, inhumanos oi degradantes”.

        Libres e iguais en dignidade e dereitos, dereito á vida, á liberdade e á seguridade, ó recurso efectivo diante dos tribunais, a non ser arbitrariamente detido, preso ou deterrado, dereito á privacidade, art. 12, cando se preven as escoitas sen autorización xudicial, o dereito a viaxar e a elixir a residencia, dereito a entrar e a sair do propio país, hoxe parece redactado para os capitais non para as persoas; dereito de asilo, Art. 17.2. “Ninguén será privado arbitrariamente da súa propiedade”, tan vixente, en tempos de desafiuzamentos; dereito á liberdade de pensamento e conciencia nun estado que segue a ser moi pouco aconfesional; dereito á seguridade social, cando as prestacións minguan ou desaparecen; art. 22.; artigo 23, dereito ó traballo con case que 6 millóns de desempregados, á protección polo desemprego, a metade sen prestacións; a igual salario por igual traballo, violentado para as mulleres; Art. 24, dereito a vacacións periódicas pagadas; dereito á saúde, ó benestar, á manutención, á vivenda…á protección especial da infancia, 20.000 nenos morren cada día no mundo por causas evitables mentres gastamos 4 mil millóns de dólares diarios en armamento, 1 millón de dólares por minuto, qué disparate!!!, 60.000 armas nucleares sobre as nosas cabezas...; o 20,1% de poboación infantil en Galicia en risco de pobreza; dereito á educación, á cultura, a unha orde social xusta, cando somos os campións da desigualdade… para que seguir.

        Necesitamos máis razóns para reivindicar e divulgar a Declaración Universal dos Dereitos Humanos?

   Enténdese agora por qué desapareceu do currículum escolar a materia de Educación para a Cidadanía e os Dereitos Humanos?

        Remato xa. O ano que ven, o 2015, o Seminario Galego de Educación para a Paz cumprirá 30 anos de actividades. Foi precisamente un 10 de Decembro de 1985 cando un pequeño grupo de profesionais do ensino decidimos crear un Seminario Permanente para dotarnos a nós mesmos de recursos didácticos e materiais para traballar nas nosas aulas os valores cívicos e democráticos, a mellora da convivencia escolar, a resolución pacífica de conflitos, e contidos da Educación e a Cultura da Paz que estaban fora do currículum. A primeira Unidade Didáctica foi, precisamente, sobre os dereitos humanos, e a seguiron outras 28, creo recordar, libros de texto, ensaio, documentais, curtas de ficción, minilibros, encontros, xornadas, cursos de formación…

        Unha Exposición Itinerante percorrerá Galicia en 2015, coa colaboración de artistas, pintoras, fotógrafos, videocreadores… que colaboraron con nós nestes anos, chamarase ArtePaz 2015, e acompañará a materiais e obra gráfica do Seminario, nestes 30 anos.

        E non podo rematar sen dicir algo que nos doe especialmente, desculpade si son excesivamente duro, pero é a verdade, desde 2010, o Seminario Galego de Educación para a Paz, non recibe, nen un só euro de axuda para proxectos, do Concello de Santiago ou da Xunta de Galicia, Consellería de Educación e Cultura, Política Linguística ou Cooperación, nada de nada. Parece que estarían encantados con que desapareceramos para sempre do mapa de Galicia.

        Pero aquí seguimos, coa vosa axuda, co voso cariño, cumprindo anos como a Declaración Universal dos Dereitos Humanos.

        Moitas grazas.

        

AIPAZ E A CUESTIÓN CATALÁ (A Paco Muñoz, in memoriam)

   

Na segunda ringleira, empezando pola esquerda, Paco Muñoz, in memoriam...

   O titular diste post, sei que se di así, AIPAZ e a cuestión catalá, é o que a Xunta Directiva de AIPAZ, a rede de centros, institutos e persoas que investigan e educan para a paz no conxunto do Estado, decidiu para facer pública unha Declaración Institucional a moi poucos días do 9N (podedes lela enteira máis abaixo e na web de AIPAZ: www.aipaz.org).

   Debemos comentar aquí que moi pouco foi o interese que espertou nos grandes medios de comunicación, particularmente, en Galicia. A quen vai interesar o que opinen académicos, investigadores, centros e institutos que levan practicamente 30 anos traballando na análise de conflictos e na súa transformación pacífica en España, algúns deles, por certo, con gran recoñecemento internacional?. Probablemente a ninguén, moito menos, si se posiciona a favor do dereito a decidir, si critica a actitude do goberno central, si pide reformas constitucionais ou si promove o diálogo, o entendemento e a concordia. Vaia plasta!. Pouco espectáculo mediático á vista, menos tratamento informativo. E a liberdade de expresión?. Bueno, xa se sabe, depende...

   En calquera caso, o texto que finalmente fixemos público onte vén de lonxe. Está completo a continuación. Hai aproximadamente un ano, con motivo da Asemblea que AIPAZ realiza anualmente en distintos lugares de España, en Barcelona foi a última, as organizacións catalás, coincidiron en demandar da nosa rede unha definición sobre un conflito que tiñamos diante dos nosos narices, na nosa propia casa, e sobre o que, ata o momento, non nos pronunciamos colectivamente.

   E decidimos abordalo, con calma, con acougo, con prudencia, tendo en conta que era a primeira vez que AIPAZ -como tal- procuraba unificar criterios, desde a diversidade, sobre un asunto complexo, con moitas arestas, que nos interpelaba, racional e emocionalmente. Foron varias as persoas que aportaron documentos con visións diferentes, desde ámbitos e enfoques distintos do problema. Viçens Fisas, Jordi Armadans e Pere Ortega, polos centros cataláns, trasladáronnos a súa particular visión do conflito. Pola súa banda, Carmen Magallón, desde Zaragoza, Martín Rodríguez, desde Valladolid ou Paco Muñoz, desde Granada, completaron os relatos anteriores que viñan con un marcado acento catalán, como é lóxico.

   Acordamos facer unha xornada de traballo colectiva que tivo lugar finalmente o pasado 18 de Outubro, no Ateneo de Madrid (canta historia atesoura aquel espazo!) dos centros de investigación e as persoas que quixeron acompañarnos, sobre a base dos documentos citados e co ánimo de facer, si era posible, unha síntese. Non era fácil, debemos recoñecelo. As sensibilidades eran moi plurais, algunhas estaban moi a flor de pel. Tratábase de reflexionar e debater aberta e sinceramente, co corazón na man, e así o fixemos, durante todo o día, comida por medio, no medio dun ambiente moi cordial e cariñoso como é habitual, por outra parte, en AIPAZ.

   Cada autor, cada autora, dos citados, tiveron a oportunidade de defender a súa visión, cada centro a de completar ou discrepar sobre os argumentos presentados, moi respectuosamente, e ao final, como non, encargamos ao Presidente, un servidor, a papeleta de tratar de unificar, na diversidade, o reflexionado durante horas. Así o fixen, desde a miña propia sensibilidade, como galego de nación e galeguista, mais tendo moi presente a pluralidade e diversidade de AIPAZ, procurando que todas e todos nos atopásemos cómodos coa declaración institucional acordada.

   Pero non foi todo. Desde o pasado día 18 de Outubro e ata o Xoves 6 de Novembro, data na que decidimos facer pública a Declaración Institucional, aquel borrador percorreu os centros e as persoas, fixéronse matizacións, correccións finais, apuntes valiosos, para facela definitiva e co acordo -unánime- da Xunta Directiva.

   Quixera dedicarlle a Declaración a Paco Muñoz, membro da dirección de AIPAZ, do Instituto de Paz e Conflitos da Universidade de Granada, un dos seus históricos fundadores, que aportou a este debate, como a tantos outros, a súa propia visión desde a paz imperfecta e cosmopolita que nos traía, acaramelada, gustosa, desde o seu Albayzín máis querido. e fermoso. Alí deixounos para sempre o pasado día 23 de Outubro, cinco días logo de reflexionar connosco no Ateneo madrileño sobre Cataluña. Foi así, de súpeto, unha perda terrible que aínda non asimilamos e que nos ten a todas as persoas de AIPAZ abatidas.

   Vai por ti, Paco...

AIPAZ E A CUESTIÓN CATALÁ. DECLARACION INSTITUCIONAL.

AIPAZ E A CUESTIÓN CATALÁ

A Xunta Directiva da Rede AIPAZ (Asociación Española de Investigación para a Paz) sobre a base de distintos documentos de traballo e unha xornada de debate na que participaron membros das organizacións, centros, institutos e persoas que conforman esta rede, acordou facer pública a seguinte

DECLARACIÓN INSTITUCIONAL

1.- A coñecida como "cuestión catalá" é un conflito de natureza política aínda que con compoñentes de carácter social, cultural, lingüístico, económico... e tamén emocional, pois afecta aos sentimentos e ás identidades das persoas.

2.- A evolución dos acontecementos, declaracións e accións, nos últimos anos, non fixeron máis que alimentar o descontento e a confrontación, dentro e fóra de Catalunya. O recurso ante o Tribunal Constitucional do Estatuto de Autonomía de Catalunya, a súa posterior sentenza en 2010, ou as substanciais modificacións establecidas no Congreso dos Deputados a un texto aprobado mayoritariamente polo Parlamento de Catalunya e referendado -ademais- polo pobo catalán, foron, sen dúbida, elementos engadidos de desencuentro para moitos cataláns e catalás.

3.- Hoxe en día, a maioría da sociedade catalá desexa decidir o seu propio futuro político, votar e coñecer, inequívocamente, o seu xeito de relacionarse co Estado no seu caso, é dicir, o seu encaixe no marco xurídico político emanado da Transición e da Constitución de 1978 e das súas posibilidades reais de superación e reforma.

4.- Ese marco político e institucional, plasmado na Constitución, tivo grandes acertos e tamén erros. O pobo de Catalunya, coa súa movilización pacífica e democrática, cuestionou directamente o modelo de Estado xurdido da transición política. Pero non só. Outros acontecementos, en Catalunya e no conxunto do Estado, que afectan ás institucións, á corrupción, ao funcionamento da xustiza, ao estado social e de dereito, ao benestar, ou aos valores e dereitos fundamentais, tamén cuestionan o modelo de Estado e o seu funcionamento.

5.- Os pobos, a cidadanía, teñen dereito a decidir, en paz e en liberdade, sobre os asuntos de relevancia que condicionan a súa vida e sobre o xeito de relacionarse entre si. Trátase dun dereito democrático que non pode ser impedido ameazando co brazo da lei ou da Constitución. Si a consulta á cidadanía non é posible legalmente, fagamos que a lexislación cambie e favoreza a posibilidade de coñecer, realmente, os desexos e sentimentos de calquera pobo, desde o diálogo político e institucional, desde o entendemento e a concordia, para robustecer a democracia, a xustiza, a convivencia e a paz. E regulemos democráticamente as condicións, as súas garantías, as maiorías necesarias, lexítimas, para decidir sobre asuntos de tanta transcendencia política e persoal.

6.- Catalunya, as nacionalidades e pobos de España, mantiveron ao longo do tempo unha historia común con intensas e profundas relacións e interaccións, así como proxectos compartidos en múltiples escalas e materias, pero tamén algúns desencontros relevantes. Entre estes últimos, a plurinacionalidad e as realidades culturais e lingüísticas singulares ou os temas fiscais e económicos, a igualdade e a solidariedade, son asuntos significativos que non fomos capaces de resolver satisfactoriamente co actual marco xurídico político constitucional. Parece imprescindible abordar as necesarias reformas do mesmo, desde espazos de diálogo e de entendemento, para favorecer que as nacións e os pobos consensuen, pacífica e democráticamente, un novo marco no que todas e todos, mayoritariamente, atopemos bo acomodo.

7.- O inmovilismo político, a negación práctica de espazos de diálogo, consenso e entendemento, a oposición a poñer a lei e a Constitución ao servizo da cidadanía e das persoas, coas reformas democráticas necesarias, non fará máis que incrementar o grao de confrontación e de crispación civil, dentro e fóra de Catalunya, violentando a convivencia e ameazando a paz. Outros conflitos, moito máis graves e violentos, foron resoltos positiva e favorablemente modificando a lexislación por medio do diálogo sincero e a negociación política, tanto aquí como noutros lugares do planeta.

8.- Desde AIPAZ, as organizacións, centros, institutos e persoas que investigamos e educamos para a paz, quen facemos da cultura da paz bandeira, entidades moi diversas e plurais que promovemos a resolución ou a transformación pacífica dos conflitos, os dereitos humanos e a súa mundialización cívica, desde unha perspectiva, á súa vez, local, nacional, estatal, universal e cosmopolita, facemos un chamamento ás forzas políticas e da sociedade civil, dentro e fóra de Catalunya, para atopar espazos e marcos políticos, xurídicos e institucionais de entendemento que permitan desbloquear un asunto da máxima importancia para a nosa convivencia. Neste sentido AIPAZ propiciará, na medida das súas posibilidades, que os obxectivos explicitados na presente Declaración, cheguen aos suxeitos e protagonistas políticos e sociais, ás institucións, e á cidadanía, coa vontade de axudar e favorecer o necesario clima de diálogo, entendemento e concordia para resolver pacíficamente un conflito que nos interpela moi directamente.

6 de novembro de 2014

www.aipaz.org

A Paco Muñoz, in memoriam

   

   

                      Paco Muñoz                        

   Estuvimos juntos el pasado Sábado, día 18, en Madrid, en el Ateneo, con toda la Junta Directiva de AIPAZ, la red de centros y de personas que investigan sobre la paz y los conflictos en España, y que el contribuyó a crear y a fortalecer, desde su Granada natal, a la que tanto amaba, y a su barrio, el Albaicín, que tan bien conocía, con su visión universal y cosmopolita.

   Francisco A. Muñoz, Paco Mavit en el facebook, Paco Muñoz para nosotros, era mucho más que un catedrático de Historia Antigua de la Universidad de Granada, miembro del Instituto de la Paz y los Conflictos, que dirigió durante años. Era un investigador y un constructor de paz, consigo mismo, con la naturaleza y con los demás. Respiraba optimismo y positividad, desde su actitud humilde, con su sabiduría, repartía cariño con acento andaluz, divertía, alegraba, compartía, con sus guiños, con sus anécdotas, con sus chistes, el arte del bien vivir.

   Solía hacer chanzas con su paz imperfecta, con sus reflexiones, como quitándole importancia, y nos hacía reir, con aquella sonrisa pilla, socarrona, que tanto añoramos ya.

   Cuando recibí aquel mensaje de José Antonio Binaburu, a primera hora de la mañana, comunicando su muerte repentina, no podía creérmelo, no podía ser, por inesperado, por próximo, por inaudito. Me resistí a aceptarlo, le pedí, por favor, que lo contrastara. No era un rumor, Paco Muñoz, efectivamente había muerto, haciendo deporte, como tantas veces, por su Albaicín querido, demasiado corazón, una costumbre que tenía desde tiempo atrás. Recuerdo en Santiago de Compostela, en 2010, en el Foro Mundial de Educación temático sobre Cultura de Paz, se levantaba temprano para correr unos kilómetros antes de empezar las sesiones, estaba en forma y le gustaba mantenerse en forma, incluso nos animaba a los demás a hacerlo, vida sana y saludable.

   Con insistencia nos transmitía la necesidad de lo que el llamaba el giro epistemológico, la filosofía para hacer las paces y de la paz imperfecta. El coordinó con Irene Comíns el libro "Filosofías y praxis de la paz", prologado por Federico Mayor Zaragoza, publicado en Icaria en 2013, y que tuvo en el XV Aniversario de AIPAZ, en Granada, su origen, aquellas magníficas Jornadas que el tan bien coordinó. Con Paco conocimos mucho mejor Granada y el Albaicín, las paces y sus imperfecciones.

   La vida es cruel, dura, hasta el dolor, pero la que hemos compartido contigo, ha sido mucho más llevadera, más luminosa, más amable. Estamos todavía desolados, sin querer asumir la pérdida, paralizados por el duelo, recordando y saboreando cada gesto, cada palabra, cada silencio...y echándote mucho, mucho de menos...

   Hasta siempre Paco, confiando en verte, quizás en una calleja del Albaicín, detrás de un visillo, ante una puerta, contemplando el atardecer de Granada, con tu sonrisa amable, nos acordaremos, porque sigues presente en nuestra memoria, en nuestro pensamiento, con tu ejemplo, vivo para siempre. 

Ver: http://vimeo.com/110255483

    

21 de Setembro, Día Internacional da Paz

   

   O vindeiro 21 de Setembro conmemórase en todo o mundo o Día Internacional pola Paz, unha data promovida polas Nacións Unidas para fortalecer os ideais de paz tanto dentro como entre as nacións e os pobos do mundo. O tema escollido este ano para a celebración céntrase no Dereito dos Pobos á Paz desde a perspectiva de que a promoción da paz é fundamental para o pleno goce de todos os dereitos humanos.

      O International Day of Peace estableceuse por primeira vez en 1981 por unha Resolución, a 36/37 da Asemblea Xeral de Nacións Unidas para que coincidise coa súa sesión de apertura que ten lugar o terceiro martes de Setembro de cada ano.

       Foi en 2001 cando de novo a Asemblea Xeral aprobou, por unanimidade, outra Resolución, a 55/282, que estableceu o 21 de Setembro como un día anual en favor da nonviolencia e o alto o fogo nos conflitos bélicos.

        Como cada ano, as Nacións Unidas convidan tanto ás nacións como ás persoas de boa vontade para acadar o remate das hostilidades durante todo ese día, en calquera lugar do mundo onde exista violencia armada, durante vintecatro horas polo menos, así como a desenvolver iniciativas de paz por medio da educación e a sensibilización da cidadanía.

   Na páxina web das Nacións Unidas, http://www.un.org/en/events/peaceday/

calquera persoa interesada, o profesorado para as súas aulas, pode atopar diversos documentos útiles para organizar actividades diversas, o cartaz conmemorativo e outros recursos didácticos, entre eles, a Declaración sobre o Dereito dos Pobos á Paz que empeza por reafirmar o propósito principal da ONU que non é outro que o mantemento da paz e a seguridade internacional sobre a base dos principios fundamentais do dereito internacional xa establecidos na Carta Fundacional das Nacións Unidas, aquela que empeza precisamente dicindo: "Nosoutros os pobos, resoltos a preservar ás xeracións vindeiras do flaxelo da guerra,..." 

http://www.un.org/es/documents/charter/

   A mesma declaración sobre o dereito dos pobos á paz expresa a vontade e as aspiracións de todos os pobos do mundo de eliminar a guerra da vida da humanidade e, especialmente, de evitar unha catástrofe nuclear mundial proclamando solemnemente o dereito sagrado á paz para tódolos pobos do mundo.

   Para asegurar o exercicio do dereito dos pobos á paz requírese que a política dos Estados estea orientada cara a eliminación da ameaza da guerra, especialmente da guerra nuclear, á renuncia ó uso da forza nas relacións internacionais e ó arranxo das controversias internacionais por medios pacíficos de conformidade coa Carta das Nacións Unidas.

   Remata a citada Declaración facendo un chamamento a tódolos Estados e a todas as organizacións internacionais para que contribúan por tódolos medios a asegurar o exercicio do dereito dos pobos á paz mediante a adopción de medidas pertinentes nos planos nacional e internacional, xusto, precisamente, o que a Comunidade Internacional non fai diante dos numerosos conflitos bélicos abertos en distintos lugares do planeta, particularmente, en Oriente Medio, Libia, Siria, Iraq, Afganistán... en Gaza, sometida ata hai ben pouco a un auténtico xenocidio sen consecuencias para o Estado de Israel, ou no corazón de Europa, ás portas de Rusia, en Ucraína, por non citar outros conflitos armados, os chamados "esquecidos" que tamén se prolongan no tempo sen merecer un minuto de telexornal que os poña no foco da actualidade.

     Cando se celebre en todo o mundo o Día Internacional da Paz, o 21 de Setembro, as forzas armadas españolas, unha fragata con base naval en Ferrol, a F-102, estará participando nuns exercicios militares que o Estado Español secunda, no marco da OTAN, nos que uns 1300 soldados de 15 países, a maioría da UE, baixo as ordes dos EE.UU, realizarán na cidade ucraína de Yavoriv, concretamente entre o 15 e o 26 de Setembro, nun operativo denominado "Rapid Trident" das forzas estadounidenses en Europa.

      Paralelamente a OTAN ben de acordar o seu rearme no Leste de Europa cunha forza de intervención rápida. España e a UE envían armamento á zona de conflito e mesmo doan material militar a Ucraína. A UE ven de demandar ós estados membros o progresivo incremento dos seus respectivos presupostos de defensa en plena crise económica e cando a maioría da poboación sofre as consecuencias dos recortes e das políticas austericidas.

    Non parecen estas manobras en Ucraína, no limex occidental fronte a Rusia, a mellor maneira de contribuír a rebaixar a tensión internacional en Europa e de responder ós chamados das Nacións Unidas.

     Tampouco a creación dunha coalición internacional at hoc, liderada polos EE.UU, para combater sobre o terreo ó Estado Islámico, sen cobertura algunha no dereito internacional e das Nacións Unidas, vai supor avance algún cara os dereitos dos pobos á paz, todo o contrario.

     Desde o Seminario Galego de Educación para a Paz (www.sgep.org) facemos un chamamento á reflexión e á acción, particularmente nas aulas, na defensa do dereito dos pobos á paz, ó dereito humano á paz, aínda pendente de aprobación, así como a solución pacífica e negociada dos conflitos nacionais e internacionais. 

Picheleiros

   

   Nacer nun lugar determinado non ten mérito algún. Quizais algo de sorte. Desde logo non depende dun. Son circunstancias alleas as que condicionan o lugar onde unha persoa ve a luz por primeira vez. En todo caso é a nai (e o pai) quen ten a capacidade de decidir, de escoller, e non sempre.

  Claro que nacer aquí ou alá marca, nun lugar, nunha familia, nun ambiente, para ben ou para mal. Especialmente si o destino decide que abras os ollos nun barrio próspero do planeta ou si, polo contrario, descobres que formas parte da lexión dos empobrecidos, dos miserables, dos esquecidos, dos invisibles. Non é o mesmo, como negalo.

   Sen embargo, o meritorio resulta o que ti fas, non o curruncho onde naces. Certo que ser natural dun lugar pode proporcionar satisfacción, honra, privilexio, pracer, tamén dor... pero non necesariamente dirá de ti máis ou menos do que si foses de calquera outro sitio. Mesmo hai quen da máis mérito a ser do lugar que el ou ela escolle libremente.

   Ven todo isto a conto dunha páxina de facebook, moi exitosa, como outras, que responde ó título de "No eres de Santiago de Compostela si no... te sientes picheleiro" e que conta xa con máis de cinco mil membros.  Como picheleiro, do número quince primeiro da rúa da Troia, no centro da xudeiría compostelá, onde nacín e vivín ate a maioría de idade, decidín darme de alta na citada páxina e colgar algunha que outra lembranza, máis ou menos nostálxica, do meu pasar por esta aldea grande que foi imaxinada e construída por moitas persoas que deixaron a súa pegada ó longo dos séculos, mesmo a daqueles -moitos máis- que existiron antes de que na Caldeirería, na Acibecheiría ou nas Praterías uns artesáns decidiran facer cacharros de estano con picho (picholeiros) ou pichel (picheleiros).

   Conserva Santiago de Compostela moitos restos patrimoniais de diferentes épocas dos que sentirnos orgullosos e orgullosas: arquitectónicos, arqueolóxicos, históricos, culturais... máis tamén lingüísticos, que temos a obriga de coidar e protexer, con cariño, pois son a testemuña, o esforzo, a obra, de todos aqueles que nos precederon. Somos en realidade usufructuarios e gardiáns do que atopamos.

   Síntome picheleiro e picholeiro, palabras que non teñen tradución coñecida ó castelán, que eu saiba, agás pichelero o picholero. Non son para min un desmerecemento, non o foron nunca, aínda que coñezo a persoas santiaguesas que non gustan de tal denominación, sábelles a menos, un mal nome, un alcume localista froito da rivalidade, como cascarilleiro. No meu caso, será porque nacín e vivín moi perto de onde se facían os picheis, foi e segue a ser unha honra.

   Hai uns días, con educación, sen acritude que diría outro, fixen saber á persoa que administra o lugar de facebook, Marivi Ele, a quen temos que agradecer a idea e o impulso, quen estaba promovendo a edición dunha camisola negra para unha "quedada" , que estaría ben ter unha versión galega da mesma, por aquelo da comodidade, sen ánimo algún de abrir unha polémica ou un debate lingüístico. Os que me coñecen saben ben que non son eu, precisamente, un talibán, nin neste nin noutros asuntos, todo o contrario, aínda que o fale, desde un tempo en que descubrín que a lingua propia de Galicia é patrimonio cultural dos galegos e galegas, que necesitamos coidar e protexer, con cariño, na fala e na escrita, o mellor que podamos, e porque como a fachada do Obradoiro, de Casas Novoa ou o Pórtico da Gloria, do Mestre Mateo, son legados doutros naturais de Compostela que decidiron deixar a súa pegada para gozo de todos nós, na pedra, na cultura ou no pensamento. Si non o facemos nós, quen o fará?.

   Pois válame Deus, como si mentara ó demo, a reacción non poido ser máis drástica, máis visceral, nada de galego, o grupo é en castelán e punto final, iso si, cada quen que fale o que queira, faltaría máis, pero a camisola farase en español, ademais, xa ten unha palabra en galego: "picheleiro", suficiente. Obvio outros razoamentos ou escusas menores, que si habería quen a pedira en inglés, en alemán... etc, etc.

   Sentirse "picheleiro", así, en galego, non parece unha contradición con falar e escribir en castelán. Non. Unha palabra, din que de orixe francés, ben galega, que denota, inequivocamente, a orixe de quen a usa, ademais do acento que algúns se esforzan en ocultar. Usar "pichelero" no título e na camisola sería un pouco moito, non?. 

   Ben sei que a maioría das persoas que escriben no citado grupo do facebook o fan en castelán pero tamén as hai que o facemos habitualmente en galego. O noso idioma é constitucionalmente a lingua propia de Galicia, o Estatuto así o recolle, polo mesmo non parece tanto pedir que a camisola que identifique ós "picheleiros" de facebook tamén a podamos escoller galeguizada, penso eu... Pois a administradora decidiu cortar polo san e borrou os meus comentarios do debate, dou por finiquitado o asunto, e punto. Toma democracia!. A última das miñas argumentacións fora que si algo identificaba a Santiago de Compostela, universalmente, era precisamente a concordia, o entendemento, a acollida, a man tendida. Nin así, silencio, ocultación, censura. Acompañou o apagón na rede social lembrando as normas do clube, nada de política, nada de relixión, nin asuntos polémicos, "Eliminaré, sin previo aviso, los contenidos que entienda que no son pertinentes... Se evitará postear sobre temas políticos, religiosos o otros temas que puedan suscitar polémica, así como entrar en profundidad en ellos..." . Quizáis teriamos que preguntarnos antes que nada, por que o galego resulta, para algunhas persoas, polémico, político ou profundo demais. Aquí está, probablemente, a orixe do problema.

   Que fai a persoas de Santiago que se senten picheleiras como eu, renegar da súa lingua propia e que o fagan con tal visceralidade?. Quizais dirán, somos libres, e cada quen fale e escriba no que queira, faltaría máis, ate aí poderiamos chegar, en nome da liberdade, optan, deciden, individualmente, polo español. Pero estamos a falar dun sitio público. Dunha páxina colectiva, social, que seguimos maioritariamente picheleiros e picheleiras, orgullosas de selo, orgullosas do patrimonio compostelán, dos seus monumentos, das súas rúas, dos lugares máis fermosos... por qué renegar entón da nosa lingua como máxima expresión da cultura propia e do pensamento. Por qué?.

   Penso que estamos diante do síntoma dun gran fracaso colectivo, como pobo, pois non fomos quen, non somos quen, de transmitir o amor polo propio, pola nosa lingua e cultura, a pesares dos enormes esforzos do galeguismo, da Real Academia Galega, do Consello da Cultura Galega, da Radio e Televisión galegas, da Xunta de Galicia, Consellería de Educación e Cultura, Secretaría Xeral de Política Lingüística, Equipas de Normalización... e de tódalas institucións e demais entidades que teñen entre os seus fins a defensa e a promoción do noso idioma, que dedican a este obxectivo millóns de recursos públicos, de todas e de todos, durante tantos anos xa de democracia recuperada, para ver como día a día as xeracións máis mozas, dan as costas nas súas vidas ó galego. Penso que estamos diante dun abismo lingüístico. Necesitamos cambiar con urxencia, inventar outras estratexias, buscar novas fórmulas, empezando polo uso coloquial, pola transmisión ós nosos fillos e fillas, e mudar de políticas, daquelas políticas que parecen máis empeñadas en rematar co problema rematando co uso da lingua propia, ritualizando o seu uso a unha liturxia tan antiga como alonxada da realidade.

   Quizáis si o facemos pronto aínda esteamos a tempo de sentirnos picheleiros e galegos orgullosos da nosa lingua, tanto como do Pórtico da Gloria ou da Berenguela. Ogallá.

   

     

Unha opinión asimétrica...

As Nacións Unidas veñen de recoñecer que dos case que dous mil mortos palestinos na franxa de Gaza, como consecuencia dos múltiples ataques do exército israelí, tan só douscentos eran combatentes. O resto, uns mil seiscentos aproximadamente, eran poboación civil, mulleres, anciáns, nenas e nenos, con nomes e apelidos, familias enteiras.

Sami Ashour

O pasado xoves, Sami Ashour, palestino, presidente da Asociación Galaico Árabe Jenin, na Praza do Obradoiro, en Santiago de Compostela, entre bágoas, poñía nome a estas vítimas inocentes, máis de catrocentos cativos, ate que non foi quen de continuar.

Estamos diante da enésima invasión de Gaza, un territorio cada vez máis pequeno onde sobreviven uns dous millóns de persoas, sometidas a toda clase de vexacións, bloqueados os seus accesos de entrada e de saída, por terra, mar e aire, sen posibilidade algunha de fuxir, illados do resto de Palestina e do mundo, en condicións moi precarias, onde periodicamente sofren, en carne propia, os ataques indiscriminados dun dos exércitos máis poderosos do mundo, que golpea sen tregua sobre as infraestruturas, as vivendas, centrais eléctricas, mesmo escolas refuxio protexidas pola ONU, e hospitais, como denuncian as institucións internacionais.

E o fan porque poden facelo, porque ninguén o impide, porque teñen a superioridade militar e porque están seguros de que a comunidade internacional, unha vez máis, mirará para outro lado, entre bágoas de crocodilo e retóricos chamamentos á paz e ó diálogo. Mentres, o goberno sionista de Israel gobernado por unha extrema dereita belicista, recibirá puntualmente todo o armamento necesario para renovar o gastado, sen necesidade de túneis, o asesoramento preciso, a comprensión e a simpatía occidentais…, e así ate a próxima.

En diversas ocasións, durante a operación Marxe Protector actual, Barak Obama, Premio Nobel da Paz, e mesmo o ministro español de exteriores, Margallo, reiteraron o dereito israelí á “autodefensa”. As primeiras declaracións de Mariano Rajoy o foron para conmoverse polas vítimas, referíase, como non, ás “israelitas”. Aquí sabemos moi ben que cando a dereita española, e Rajoy en particular, falan de vítimas, inequivocamente están pensando, única e exclusivamente, nalgunhas vítimas, de aquelas ás que recoñecen esa condición, as que apoian e protexen. As outras, por exemplo, as do franquismo, as dos gal… para eles, non existen.

Si Israel ten dereito de autodefensa, que dicir entón do pobo palestino, acaso non é suxeito do mesmo dereito internacional?. Si as vítimas israelitas doen e conmoven, como é posible que non se mencionen ás vítimas inocentes de Gaza?. Ou é que xa non son seres humanos?. Todos, sen excepción, somos iguais en dereitos e en dignidade, así o di a Declaración Universal aprobada en 1948, precisamente o mesmo ano en que foi creado o Estado de Israel.

En tódolos conflitos, de calquera ámbito, hai partes enfrontadas, intereses e responsabilidades distintas, vítimas e vitimarios, e tamén espectadores, activos ou pasivos, que actúan para alimentar o conflito ou para ocultalo. No caso de Palestina tamén. E solidariedade internacional, por moito que se pretenda ocultar. Por iso resulta imposible facer exercicios de equidistancia, porque as forzas, as consecuencias, os aliados, as informacións… non son equilibradas e a pretendida neutralidade convértese facilmente en inxusta asimetría, neste caso, en favor do goberno sionista.

Sabémolo ben. Nin Hamas ou a Yihad Islámica representan a todo o pobo palestino, nin están libres de responsabilidades, como o goberno de Netanyahu non pode confundirse co pobo israelita ou asumir que ten unha bula papal para estar protexido cunha impunidade, política e militar, eterna e divina.

Ambos actores saben que non é posible o exterminio das partes enfrontadas, por moito que o intenten. Nin a batalla final, cunha vitoria militar definitiva. Nin sequera o recurso á invasión periódica pode ser infinita. Ou que a seguridade pase, como unha condena bíblica, polo intercambio desigual de foguetes e misis, polo bloqueo, o aumento dos asentamentos de colonos ou os asasinatos selectivos. Non pode ser!.

A paz, as paces, para ser xustas e duradeiras, teñen que recoñecer as responsabilidades de cada quen, non está, non pode estar, todo o mal dunha parte, deben cumprirse as numerosas Resolucións das Nacións Unidas, e a Comunidade Internacional, quen si non!, ten que facelas cumprir. Neste caso, o goberno dos EE.UU. o principal aliado e protector de Israel, a UE, e a Liga Árabe, non poden aceptar, cada tres ou catro anos, unha matanza brutal, unha conspiración de silencio, como a que ven de producirse, a violación cruel e descarada do dereito internacional. E a cidadanía global non pode desentenderse das vergoñentas actuacións dos seus respectivos gobernos. Palestina e Israel, os seus pobos, teñen dereito a un futuro de paz, de seguridade, de entendemento e de colaboración. Tanto sufrimento, tanta violencia, tanta crueldade, durante tantos anos, a Humanidade non pode, non podemos, soportala, por dignidade, para non aborrecer de ser parte desta especie.

Grazas, conselleiro Abad, que Dios se lo pague...

     

    Unha representante dun dos colexios privados segregadores por razón de sexo apresurouse a manifestar publicamente que a sentenza do Tribunal Supremo, a que anula os concertos con diñeiro público a cinco colexios, catro deles do Opus Dei, en Galicia, incluído o dela, aqueles que practican a chamada "educación diferenciada", non terá efecto algún. Os cartos xa están cobrados e o ano que ven a LOMCE blinda este modelo educativo. Polo mesmo, no Pazo de San Caetano, tranquilidade absoluta. Os seus intereses están ben garantidos, aquí por Vázquez Abad, alá polo ministro da wertgoña.

     Peñarredonda, Montespiño, Aloya, Las Acacias e Montecastelo transmiten ecos de montañas nevadas, inaccesibles para a maioría, fortalezas confesionais para alumnos e alumnas modélicos, espellos de Deus na terra, uniformados, con aires aristocráticos, protexidos da plebe e inmunes ó contaxio das clases subalternas...

     E non pasa nada. Para este fenómeno de Conselleiro resbálalle a sentenza do Tribunal Supremo. Claro que a acata, como non, faltaría máis, sobre todo si non implica cambio algún. Desde logo que non afecta, para nada, á súa política e vocación privatizadora e confesional, sectaria, de concertar, con diñeiro público, de todas e de todos (en plena marea demoledora de profesorado e recursos da escola pública) a centros que separan nenos e nenas, polo seu propio ben... 

  E así veñen trampeando coa xustiza desde 2009, porque xa houbo sentenzas anteriores na mesma liña e unha, escandalosa, do TSXG, que avalaba os concertos e a financiación pública dun modelo educativo de elite. Por iso a CIG Ensino, con bo criterio, apelou e gañou. Esta práctica resulta, para o Supremo, ilegal, máis Jesús Vázquez Abad, segue. Como si chovera...

 Quedáronse cos cartos que Jesús Vázquez graciosamente transferiu ás súas arcas privadas e benditas, ilegalmente, pero nin dimite el, por coherencia e dignidade, nin Feijóo o cesa. Todo o contrario, o felicita por tan eficiente traballo, para iso está, para favorecer os intereses da patronal privada fundamentalista, a que cobra por todo, por diante e por detrás, a que exclúe por razón de clase, de etnia, e tamén por sexo, a que vulnera a Declaración Universal dos Dereitos Humanos e a propia Constitución española, cada día, nos seus centros de elite, para pijos con aires de grandeza que se benefician do diñeiro das clases baixas e medias, da xente do común, deses sectores sociais que nunca poderán entrar nos seus centros privados fortaleza, eses que están pechados a cal e canto para as clases populares, para os inmigrantes, para os xitanos, mais que gozan da confianza e protección de Vázquez Abad e de Wert. Para eles blindaron a LOMCE, e coa LOMCE seguirán a cobrar, relixiosamente, o seu concerto, diga o que diga o Supremo, e non pasa nada, nada de nada, ate que os corramos a votos. Non devolverán os cartos cobrados ilegalmente. Tampouco os poñerá o Conselleiro Abad do seu peto, e o ano que ven, como si nada pasara, seguirán a cobrar o concerto, por obra e graza de Jesús Vázquez e de Wert, agora si, con toda a legalidade, pero sen lexitimidade algunha. E así seguirán, mentres os deixemos...

Crisis de la democracia (Ponencia presentada en las Jornadas Europeas de Ciudadanía y Derechos Humanos en el Parlamento Andaluz)

          ¿Crisis de la democracia?. El mismo hecho de que pongamos en el título de esta mesa redonda, "Sobre la educación para la ciudadanía democrática y los derechos humanos, la crisis de la democracia", significa, sin duda alguna, que cuanto menos dudamos respecto de la salud de nuestro sistema democrático.

En realidad nos estamos interrogando sobre la democracia que queremos, es decir, estamos afirmando que la democracia realmente existente no nos gusta. Aún resuenan en muchas conciencias los ecos de aquellos gritos del 15M: que no nos representan, que no!, la exigencia de una democracia genuína, ¡ democracia real ya! o Le llaman democracia y no lo es!.

          José Saramago, con acierto, decía: "La democracia en realidad no existe. (...) En mi opinión, afirmaba el Premio Nobel de Literatura, quien verdaderamente manda son instituciones que no tienen nada de democráticas, como el Fondo Monetario Internacional, las fábricas de armas o las multinacionales farmacéuticas?".

          Son cada vez más las personas que identifican, con razón, la democracia neoliberal actual con una democracia de baja intensidad, incluso con una democracia autoritaria (recordemos, por ejemplo, la ley si seguridad ciudadana, la ley de seguridad personal, la limitación creciente de derechos y libertades, el fin de la jurisdicción universal, la ley de tasas de la justicia de Gallardón o su contrarreforma de la ley del aborto... para que seguir). De hecho existen analistas que hablan de la dictadura de los mercados, eso que un amigo en Galicia tanto repite, los mandados de los mandados. Los gobiernos son vistos, son percibidos socialmente como los gabinetes de gestión de los intereses de los grandes poderes económicos y financieros, contra las mayorías sociales, la gente común, la ciudadanía democrática. 

          Hace poco, Intermon Oxfam, con ocasión de la Cumbre de Davos, ese lugar inaccesible entre montañas nevadas donde se reúnen las elites globales para helarnos el futuro a todas y todos, hizo público un demoledor informe que venía a resaltar un hecho: cuanta mayor es la desigualdad, menor es la justicia, y también menor resulta la democracia. Asistimos a una paradoja: mientras aumenta el número de regímenes democráticos en el mundo, la democracia, las bases y las condiciones de la democracia, dentro de cada estado, disminuyen. UNICEF ha publicado muy recientemente su Informe sobre pobreza infantil en España, más de 2.306.000 ninos y niñas españoles en situación de pobreza severa!.

        En realidad, a escala global, como repite el profesor Mayor Zaragoza, vivimos en una plutocracia, una minoría de estados, se llamen G7, G8 o G20, deciden por todas y por todos, por 196 estados soberanos, y lo hacen, en nuestro nombre?, al tiempo que vacían de contenido a la propia ONU, que tampoco es una democracia, como todos sabemos. Pero lo mismo acontece a escala nacional o local: la democracia se va desvaneciendo y, cada día más, la plutocracia tecnocrática y corrupta legisla y gobierna para las elites económicas, incluso sin ser elegida por cauces democráticos, recordemos Grecia o Italia, sin ir más lejos. Son, en realidad, los gestores de los grandes poderes, más y más alejados de la ciudadanía por muros de privilegios y barreras de incomprensión.

        Joan Subirats se preguntaba no hace mucho sobre que democracia tenemos y que democracia queremos. Constataba que entre 1945 y 1975, en tres décadas, se había reducido a la mitad la desigualdad en Europa Occidental como consecuencia de políticas redistributivas impulsadas por la socialdemocracia, cuando aún era relevante, y que se consolidaron luego de la IIGM, lo que conocimos, desde luego muy tarde y de manera muy débil aquí, como el Estado del Bienestar. Alguien lo calificaba, en nuestro caso, como Estado de Medioestar. Pero, desde 1975, estamos asistiendo a un progresivo y brutal proceso de transferencia de renta, de saqueo, de espolio, donde la desigualdad sigue aumentando y, de hecho, volvemos a tener niveles de desigualdad que nos retrotraen a la primera mitad del siglo XX. El Estado Español ve hoy como los logros sociales conseguidos, con tanto esfuerzo, se van deteriorando rapidamente y están ya, estructuralmente amenazados. Cuando Warren Buffet, un lobo de Wall Street, el número 13 en la lista Forbes, decía: "Claro que existe la guerra de clases, y los ricos la vamos ganando, acertaba. Para la gran mayoría de nuestra ciudadanía estamos ya en el Estado del Malestar.

        Se debe a que en esta confrontación entre los de arriba y los de abajo (los de arriba, los que se reúnen en Davos, los que ocupan las portadas de Forbes, el capitalismo especulativo y financiero, completamente desrregulado), los que alimentan los paraísos fiscales, cambiaron la economía productiva por una economía de casino controlada por ellos. Y sustituyeron, como trileros, los valores cívicos y democráticos por los valores del mercado, lo repite también con insistencia Federico Mayor Zaragoza.

        De la misma manera que más desigualdad significa menos justicia y menos democracia, significa también menos futuro para cada vez más sectores sociales, particularmente para la juventud, para los mas débiles y también para las clases medias, a cada paso más excluidas. Las cifras estadísticas son impresionantes y también brutales, más del 50% de los menores de 30 años no tuvieron nunca un empleo estable!!!. Y UNICEF, como he comentado, ha puesto sobre la mesa una realidad ignorada y oculta, la de la pobreza infantil hoy en la España del siglo XXI.

        Pero probablemente nos sobran diagnósticos y nos faltan acciones. Es tiempo de acción, para poner a las personas como prioridad. Y nos falta educación, más educación ciudadana, derechos humanos, interculturalidad, convivencia democrática, diálogo, entendimiento, acuerdo, cultura de paz en definitiva.

        Y se trata de proponer la democracia que queremos, porque parece evidente que la existente no sirve a la mayoría para resolver sus problemas, los problemas de las personas. El régimen salido de la Transición, la democracia que hemos construido, quizás no nos guste oírlo, está agotada. Más aún, podríamos decir que está agotada porque está podrida y huele mal, no importa para donde se mire.

        Cuando hablamos de una nueva democracia tendríamos que empezar por mirar para nosotros mismos. Un nuevo orden democrático, que sustituya al actual, tiene que comenzar por nosotros mismos. No podemos proponer a la sociedad una nueva cultura política (nuevas maneras de actuar y de intervenir políticamente, una nueva democracia, sí representativa, pero también participativa, mucho más directa, más horizontal, más transversal, más interactiva, 2.0 dicen algunos, menos vertical, menos autoritaria, más abierta y plural,  menos pasiva… no podemos proponerla, digo, si seguimos conduciéndonos por los métodos y las maneras de la vieja política, de la vieja democracia.

        Si algo puso de manifiesto el movimiento 15M, esa corriente de fondo que está removiendo la acción política, los marcos y los escenarios, fue justo la desafección con las actuales maneras y modos de participación política, con unas prácticas, discursos, actitudes y estructuras organizativas que están en abierta contradicción con lo que la sociedad necesita y reclama. Esa terrible contradicción entre lo que decimos y lo que hacemos, entre la prédica y el reparto de trigo, tan habitual, por otra parte.

        Todo lo que estoy reflexionando en voz alta está en directa relación con la democracia que queremos, una democracia genuina, interna y externamente, mucho más abierta y participativa, donde los valores cívicos y democráticos, la ética pública, las virtudes de ciudadanía, la honestidad, la decencia, la honradez y el compromiso sean las bases fundamentales de nuestra actuación pública. Y esto no viene con el libro de instrucciones. Todo lo contrario, debemos aprenderlo, debemos enseñarlo, en la familia, en las escuelas, en los colegios, en los institutos, en la universidad. Por eso decimos, como no a la educación para la ciudadanía y a los derechos humanos, como no?

        Junto con esto, claro que sí, radicalidad democrática, republicanismo cívico, transparencia, sustentabilidad, justicia social, protección de las personas, cultura de paz, diálogo intercultural, superación de la exclusión y la pobreza, compartir, partir con, convivencia democrática, mediación, resolución pacífica de los conflictos…

        Cuando hablamos de educación para la democracia, hablamos no solo de democracia representativa, sino también de democracia participativa, lo he comentado antes y lo reitero, porque no nos llega con que nos recuenten cada cuatro años, queremos contar, no simplemente ser contados; queremos ser protagonistas, actores, constructores de nuestro propio futuro, para dar cumplimiento a aquello que tan magníficamente gritó Madiba: "Soy el amo de mi destino, soy el capitán de mi alma…. o lo que D. Francisco Giner de los Ríos entendía por educación: "Dirigir con sentido la propia vida".

        Boaventura de Sousa Santos, desde Coimbra y por todo el mundo, lleva años, reivindicando "democratizar la democracia….lo ha dicho en diversas publicaciones y particularmente en un libro con ese título.

        Desde nuestra perspectiva, educar para la democracia es una necesidad imperiosa, que debemos abordar sin dilación, y democratizar la democracia empieza por la educación, por su construcción en la propia escuela. Y para ello es imprescindible una materia obligatoria en el currículum escolar como la Educación para la Ciudadanía y los Derechos Humanos, para todas y para todos, junto con el tratamiento transversal de los valores cívicos y democráticos, la educación para una cultura de paz. Me permito recordar aquí que desde el año 2005, existe una ley española de fomento de la cultura de la paz, y desde el 2003, una similar en Cataluña. ¿Quien lo sabe?. Y en Galicia un proyecto que presentamos está paralizada en el Parlamento Gallego, desde el año 2010!.

          Ya se que Andalucía es una magnífica excepción con su Programa de Escuelas Espacio de Paz, con miles de profesores y profesoras, alumnado, centros educativos comprometidos con la cultura de la paz, un programa extraordinario que el profesor Mayor Zaragoza siempre recuerda y que yo, en su nombre, reconozco y admiro. Ya quisiera que un proyecto similar fuera una realidad en Galicia y en el conjunto del Estado.

          En Septiembre de 2010, Mariano Rajoy hizo unas declaraciones públicas, un llamamiento en los medios, se atrevió a reclamar en público, por dictado de los obispos, que había que objetar a la materia de educación para la ciudadanía y los derechos humanos, y llamó, sin rubor, a la desobediencia civil.  Nada más y nada menos. El que presume de moderado. Y anunció que suprimiría la materia, y lo hizo, aquí si que cumplió su programa electoral, volviendo a colocar la religión católica donde quería la Conferencia Episcopal, como Dios manda, frase que, como saben, remite como un mantra el presidente del gobierno.

          Por suerte, la oposición en pleno, ha firmado un acuerdo parlamentario, solemne, un compromiso ante la sociedad, por el que en el momento en que el PP pierda la mayoría absoluta, que deseamos sea pronto, Educación para la Ciudadanía y los Derechos Humanos volverá a ser una materia obligatoria para todo el alumnado como ocurre en la mayoría de los países de nuestro entorno.

          Mientras tanto, aún cuando esta materia sea retirada oficialmente del currículum escolar por el PP, desde la Fundación Cultura de Paz, Federico Mayor Zaragoza lo ha reiterado, tenemos todo el derecho a objetar, a desobedecer, esa es nuestra obligación moral, como demócratas y como defensores de los derechos humanos.

          Quisiera hacer una breve referencia final a la Declaración sobre la Democracia que la Fundación Cultura de Paz y otras organizaciones internacionales estamos impulsando y que pueden encontrar completa en la página web de la Fundación. Una Declaración que como la de Derechos Humanos tendrá 30 artículos y que incluirá la democracia política, pero también la económica, la social, la cultural y la internacional con un proyecto muy concreto de reforma en profundidad de las Naciones Unidas.

          Por último algunas referencias, aunque sean muy generales, a la Educación para la Ciudadanía y los Derechos Humanos.  Se trata de formar ciudadanos y ciudadanas competentes en el ámbito de la sociedad en la que viven, con virtudes cívicas, que les hagan más responsables y capaces de ponerse en el lugar del otro, del distinto, en todo lo que concierne a la vida pública o común.

          Nuestro alumnado debe aprender a convivir, compartir vivencias juntos, y a aceptar la riqueza de la diversidad.

          Y debe hacerlo desde la participación, desde el diálogo, desde la elaboración de proyectos comunes, la democracia como experiencia vivida y de derechos y deberes reconocidos y practicados, y sobre todo, en directa relación con la mejora de la convivencia escolar.

               Se preguntarán, pero por qué, por qué en un momento como este el gobierno del PP suprime la materia de Educación para la Ciudadanía y los Derechos Humanos, contrariando al mismísimo Consejo de Europa, pues lo hace, simplemente, por que pueden hacerlo, porque tienen mayoría absoluta, porque están decididos, pero sobre todo, porque les dejamos.

          Finalizo, ahora si, con un poema de Federico Mayor Zaragoza, de su poemario, “En pié de paz” . Dice así:

La sumisión

ha terminado.

Hoy, después de siglos

de horizontes cercanos,

de miedo,

de obediencia,

la bruma se disipa

y el mundo entero

aparece a nuestra vista,

al tiempo que la vida

cobra un valor

incalculable,

sentido propio

que nos hace libres

y de alas grandes

para un vuelo alto.

A partir de ahora

se hará realidad

la radical igualdad

de los seres humanos.

A partir de ahora,

ciudadanos plenos

y no súbditos.

Muchas gracias.