Benvidas, benvidos, amigas e amigos

A paz é o camiño, e facemos camiño ó andar. A paz é un descubrimento, non unha conquista, dicía, Raimon Panikkar. A guerra e a violencia non son fatalidades biolóxicas. Aprendemos a ser violentos. Por iso temos que "desaprender" para ser pacíficos, que non submisos, nin súbditos, nin mansos. Federico Mayor Zaragoza di que a aprendizaxe da democracia é a pedagoxía da paz. E María Zambrano afirmaba que a paz é moito máis que unha toma de postura, é unha auténtica revolución, un modo de vivir, un modo de habitar o planeta, un modo de ser persoa.
A paz como cultura...

27 ene 2014

Parabéns, profesor Mayor



         Quen o diría!, como pasa o  tempo!. Ou mellor dito, pasamos nós por el, case sen darnos conta. En moitas ocasións preguntáronme pola idade do profesor Mayor Zaragoza. Cando contestaba, a incredulidade do interlocutor víaselle nos ollos, moi difícil de ocultar. A el mesmo tentei sacarlle o secreto que, como catedrático de bioquímica, sospeitaba que gardaba celosamente. Non fun quen. Algún antioxidante natural, en doses pequenas, coa comida. Pouco máis. A verdade, sempre pensei que era a vainilla…

         O lía con puntualidade nos números de El Correo da UNESCO, nas súas editoriais, sabía da súa biografía, da fundación, con Severo Ochoa, do Instituto de Bioloxía Molecular, da promoción do Plan Nacional de Prevención da Subnormalidade, e da súa carreira política, ministro, deputado, eurodeputado… e coñecino persoalmente no ano 2000. Viña de rematar, por vontade propia, o seu segundo mandato como Director Xeral da UNESCO. Volvía a Madrid. Deixara unha pegada extraordinaria na institución que el cualificaba, con frecuencia, como a intelectualidade da ONU. Pero, sobre todo, deixaba unha responsabilidade que o cambiou a el para sempre. A súa maneira de entender o mundo, de achegarse ás persoas, ós educadores e ás educadoras, ós grandes problemas da humanidade, xa non foi o mesmo, logo do seu paso pola Praza de Fontenoy en París. No 2000, precisamente, fundou a Fundación Cultura de Paz, e asinou un Convenio de Colaboración co Seminario Galego de Educación para a Paz. En 2004, decidiu que foramos a súa delegación en Galicia, xunto con Madrid e Barcelona. E a partir de aí, unha amizade crecente, gratitude e xenerosidade a mans cheas.

         Probablemente o seu logro máis coñecido ten que ver coa Declaración Universal da Cultura da Paz, a que conseguiu aprobar, por sorpresa, na Asemblea Xeral en 1999. Un tema que viña de longo, desde Yamoussoukro, en Costa de Marfil, no corazón de África, dez anos antes, aquel congreso internacional sobre a paz na mente dos homes, que desenvolvía a extraordinaria Carta Constituínte da UNESCO, aquela que cita ó profeta Isaías cando di: “Das súas espadas farán reixas de arados e das súas lanzas, fouces. Non alzarán a espada uns contra outros, nin se prepararán para a guerra…

         Conta o profesor Mayor que cando chegou a Oxford por primeira vez para traballar co Premio Nobel de Química, Hans Krebs, atopou que o lema daquel Condado era “Sapere aude”, atrévete a saber. Cando regresou descubrira que, tan importante como atreverse a saber era saber atreverse porque, efectivamente, saber sen atreverse a contalo, calar, a procesión dos caladiños, o silencio dos que podendo (e debendo) falar calan é, como dicía o Mahatma Gandhi, aínda máis atroz que as persoas malas.

         Para Federico Mayor, a expresión suprema da cultura é o comportamento cotiá, e os dereitos humanos o noso referente ético universal, porque a guerra e a violencia, como afirmaba o Manifesto de Sevilla de 1986, logo asumido pola UNESCO, non son fatalidades biolóxicas. Para o profesor Mayor, a aprendizaxe da democracia é a pedagoxía da paz.

         Calquera estado democrático, respectuoso coas persoas que como Federico Mayor Zaragoza acadaron o máximo nivel electivo no ámbito internacional, debera ser un ben a protexer, a ter en consideración, a escoitar, a coidar, a promover. Nada máis lonxe da realidade. O actual goberno, como o de Aznar no pasado, o consideraron como un inimigo, alguén a quen ocultar, un estorbo. Obsesión banal tendo en conta a súa grandeza humana, profesional e política.

         A UNESCO, polo contrario, faralle unha homenaxe, polo seu 80 aniversario, o vindeiro día 3 de Febreiro en París, nun Simposio Internacional sobre Cultura de Paz, coa participación da actual Directora Xeral, Irina Bokova, de Amadou Mahtar M’Bow, o predecesor de Mayor Zaragoza no cargo, de Lula da Silva, Mary Robinson, Kofi Annan… ou Boutros Boutros Galli, entre outros dos máis grandes. E ali estaremos, compartindo cariño, afecto e gratitude,

         Trasladareille os nosos parabéns e o desexo de que cumpra moitos máis, coa mesma lucidez e grandeza. Parabéns a voçé, profesor Mayor, e moitas grazas por permitirnos gozar da súa sabiduría e amizade.

18 ene 2014

Construir la paz, cada día, todos los días...







30 de Enero, Día Escolar por la Paz
Construir la paz, cada día, todos los días.


        El próximo 30 de Enero conmemoraremos, un año más, en muchos colegios e institutos del conjunto del Estado, el DÍA ESCOLAR POR LA PAZ Y LA NOVIOLENCIA, en siglas, DENIP. 

http://es.wikipedia.org/wiki/D%C3%ADa_Escolar_de_la_No_Violencia_y_la_Paz

         Se cumple el 66 Aniversario de la muerte de Mahatma Gandhi, una personalidad aun muy desconocida en muchos aspectos, particularmente, las bases fundamentales de su pensamiento y de su vida política.
        Son miles los profesores y profesoras que aprovecharán sus aulas para hablarle al alumnado sobre este hombre menudo, aparentemente muy débil, el protagonista principal de la independencia de la India de la corona británica, y de su muerte violenta en 1948 a manos de un fundamentalista de nombre Nathuram Godse, el mismo año en que se aprobaba la Declaración Universal de los Derechos Humanos, que el Mahatma conoció y sobre la opininó favorablemente luego de consultar con su madre que echaba en falta, al lado de los derechos, los deberes, sabia mujer!, o de la doctrina de la desobediencia civil y su vigencia en la actualidad. Incluso harán referencia a que su vida, su pensamiento y su actitud inspiró a otros grandes líderes internacionales como Martin Luther King o Nelson Mandela, recientemente fallecido.

http://www.un.org/es/documents/udhr/

        Nuestro compañero y colega Lois Trigo escribió, en lengua gallega, un libro de referencia, titulado "Gandhi, vida, obra y pensamiento", publicado en 1998, muy completo, un profundo acercamiento vivencial a la práctica política, a la ahimsa jainista y al discurso pacifista de Mohandas.

http://es.wikipedia.org/wiki/%C3%81himsa

        Aunque cueste creerlo, Gandhi nunca recibió el Premio Nobel de la Paz, a pesar de que había sido propuesto como candidato, nada menos que, en cinco ocasiones, entre 1937 y 1948. En este caso, el Comité Nobel reconoció públicamente su gran error, aunque lo hizo con mucho retraso y ni siquiera lo concedió a título póstumo.
        Son muchos los pensamientos de Gandhi popularizados entre la ciudadanía. Probablemente "No hay caminos para la paz, la paz es el camino" sea el más reconocido. Sin embargo tiene otras reflexiones muy relevantes, para alumnas y alumnos, como por ejemplo, aquella que hace referencia a que "La violencia es el miedo a los ideales de los demás". También conviene recordar su crítica demoledora a la Ley del Talión: "Ojo por ojo y acabaremos todos ciegos". O aquella otra apelación directa a cada uno de nosotros: "Sí quieres cambiar el mundo, empieza por cambiarte a ti mismo" y que tanto nos cuesta aplicar. Para mi, personalmente,  hay un pensamiento del Mahatma, en relación con el demonio y la maldad, que siempre resuena en mis oídos: "Los únicos demonios que existen son aquellos que se esconden dentro de nuestro propio corazón".
        Y una reflexión que tardé en asumir, lo reconozco, fue aquella en la que Gandhi afirmaba, con sabiduría, que "Lo que consigues con violencia, te será arrebatado con una violencia aún mayor". Por último, en este breve resumen de pensamientos, me gustaría citar aquel que dice: "Aun más atroz que la gente mala es el silencio de las personas buenas".

Llorenc Vidal

        El Día Escolar por la Paz y la Nonviolencia, cada 30 de Enero, impulsado desde hace ya tantos años por Llorenc Vidal, al que hemos seguido tanto desde la distancia, tiene que servir no solo para traer al presente el ejemplo de la vida y el pensamiento de hombres y mujeres como Gandhi, referentes imprescindibles del pacifismo y de los derechos civiles, de la desobediencia de las leyes injustas, de la ahimsa, o noviolencia, sino también para motivar el mayor y mejor tratamiento transversal de la educación y la cultura de la paz, los juegos y las dinámicas de aula, los recursos didácticos novedosos, las metodologías más activas y participativas, los audiovisuales, las nuevas tecnologías y los contenidos propios de una materia como la Educación para la Ciudadanía y los Derechos Humanos, tan necesaria!, tan en peligro!, con la que abordemos la enseñanza y el aprendizaje de los valores democráticos, las virtudes cívicas comunes, no la moral personal de nadie, ni los principios confesionales de creencias particulares, más o menos adoctrinadores, para conseguir que avance la convivencia escolar, la solución pacífica de los conflictos, la tolerancia, la solidaridad, la justicia.
        Vivimos tiempos complejos, muy violentos con los más débiles, aquí y en todas partes, especialmente derivados de una violencia estructural muy cruel, a veces opaca, otras sutil, pero brutal en todos los casos para con las personas del común, consecuencia de políticas injustas que llevan al hambre, a la miseria, a la desigualdad más extrema para la mayoría de la población, en particular, a la más indefensa, a niños y niñas, ancianos y personas enfermas, muchas que nunca antes habían recurrido a la asistencia social, o a los comedores de las organizaciones humanitarias, o a los bancos de alimentos... y que ahora buscan ayuda allá donde pueden, calladamente, con vergüenza, en muchos casos. Y esto está aconteciendo ante nuestros ojos,  mientras que los más ricos defraudan a manos llenas y roban, y ponen sus insultantes fortunas a buen recaudo, en los paraísos fiscales, o incrementan escandalosamente sus beneficios, aumentando así la desigualdad y la injusticia. De esta violencia estructural también debemos hablar en el Día Escolar por la Paz y la Noviolencia. Y buscar soluciones, individuales y colectivas, pacíficas y noviolentas, como mejor homenaje a Gandhi y a todas las grandes figuras históricas del pacifismo, las más conocidas y también a las más anónimas, a aquellas que están a nuestro lado y que pocas veces reconocemos.
        En las páginas web de varias de las organizaciones que conforman AIPAZ, la Asociación Española de Investigación para la Paz que me honro en presidir, podrán encontrar muchas más sugerencias e inspiración para mejor conmemorar el 66 aniversario de la muerte de Mahatma Gandhi.
        Y desde AIPAZ queremos animar a profesores y profesoras, padres y madres, instituciones, medios de comunicación a construir, como este blog, la paz cada día, todos los días, con nosotros mismos, con los demás, a educar y a investigar sobre la paz y los conflictos, para mejorar la convivencia escolar y democrática, para esto tiene que servir la celebración del Día Escolar por la Paz, el 30 de Enero, y los 365 días del año restantes, porque la Cultura de la Paz, la educación para los derechos humanos y la democracia, el diálogo intercultural, la superación de la exclusión y la pobreza, o la prevención y la consolidación de la paz, no son, no pueden ser, flor de un día.

¡Feliz Día Escolar por la Paz y la Nonviolencia, feliz 30 de Enero!



Convivencia, policial.




CONVIVENCIA POLICIAL
Manuel Dios Diz

Xa sei que leva varios anos en funcionamento. Trátase da Comisión de Seguimento do Plan Director de Convivencia e Seguridade Escolar que preside o Delegado do Goberno en Galicia, Samuel Juárez. En realidade ten un nome máis alongado, "Plan Director para la Convivencia y Mejora de la Seguridad en Centros Educativos y sus entornos". Agora din que participaron moitos colexios e institutos no curso pasado, as cifras concretas que presentan nesta nova que publican os medios son máis de 18.000 alumnos, 1.120 profesores e 1.117 pais.

Sen embargo, noutra reportaxe propagandística similar, en Setembro de 2013, hai catro meses, co comezo do curso escolar, indicaban que foran exactamente 678 centros escolares e algo máis de 80.000 alumnos e alumnas e case que 5.000 pais, nais e titores. Parece que a Samuel Juárez báilanlle as cifras.

Entre as actividades máis demandadas, daquela e hoxe, estiveron as charlas de prevención do acoso en Internet e nas redes sociais (ciberacoso), fomento da convivencia escolar, bandas xuvenís, prevención da violencia en xeral. Por suposto non esquezo a vixianza e seguridade nos arredores dos colexios e institutos, a actividade máis propia da
policía nacional e a garda civil.

        Debo recoñecer que cando vin as imaxes da Comisión de Seguimento do Plan na TVG e os uniformes da policía e da garda civil, na reunón e tamén nos colexios e institutos, deume un certo arrepío.

        Poño por diante que comparto que os corpos e forzas de seguridade do estado fagan labores de vixianza nos arredores dos centros escolares para garantir a protección dos cativos e cativas, combater a delincuencia ou o tráfico ou venda de substancias prohibidas. Sen dúbida é un dos seus cometidos. Vaia polo tanto o meu recoñecemento e gratitude.

        Agora ben. Non sei a que ven poñer en relación estas medidas de protección coa convivencia escolar. Sinceramente, non o entendo. A educación nos colexios e nos institutos é responsabilidade principal do profesorado. Tamén nos asuntos relacionados coa convivencia e a súa mellora. Polo mesmo, a prevención das violencias, do acoso ou do ciberacoso, a conflitividade, son unha competencia interna de cada centro educativo, ten que figurar, e figura, no seu plan de centro, no seu proxecto educativo e, nomeadamente, nos Plans de Convivencia.

       Por que entón o interese en vincular churras con merinas?. A convivencia coa seguridade nos arredores dos centros?. O profesorado cos policías e gardas civís?. Haberá quen diga: “xa están aquí os esquerdistas de sempre e os seus prexuízos contra das forzas policiais”. Ou, “son cousas dos buenistas que todo o arranxan con pombas e globos”... Pois non, o fan porque poden facelo, para iso teñen maioría absoluta, e porque é a súa opción ideolóxica, e o publicitan, reiteradamente, cada tres ou catro meses, na súa televisión e nos medios máis afíns, aínda que as cifras sexan abertamente contradictorias. Pero a cuestión non está nos datos que aportan.

       A dereita política, de maneira especial a galega, tradicional e conservadora onde as haxa, lei e orde, cando atopa un problema, tende a vincular a súa solución coa policía, co exército ou coa garda civil, restricción de dereitos e liberdades, a excepción, vai no seu ADN, lei de seguridade, lei de seguridade privada, reforma da lei do aborto, recortes e máis recortes, nos nosos petos e nos nosos dereitos.

       O Conselleiro de Educación e Ordenación Universitaria, Jesús Vázquez Abad, probablemente o máis activo demoledor da educación pública en Galicia, da súa lingua e cultura, desde logo o peor da historia da autonomía galega, é un experto en leis, sentenzas, mellor dito, en pasalas polo forro, e en declinar responsabilidades, pasándollas sempre a outros. E en temas de convivencia escolar un auténtico inútil. Perdón pola dureza. Tan pronto como chegou ó goberno da Xunta de Galicia, ignorou e ocultou todo o que nesta materia tiñamos avanzado, fundamentalmente, o Plan Integral de Mellora da Convivencia Escolar, asinado por máis de 40 entidades representativas da comunidade educativa, ou os Plans de Convivencia de Centro e o Observatorio Galego da Convivencia Escolar. No seu lugar, aprobou unha lei de autoridade, sen acordo algún, sen escoitar a ninguén, e meteu pola porta gateira, especialidade de Abad, a famosa enquisa ós pais e nais sobre o galego, recorrida e sentenciada como ilegal. Logo preparou un Protocolo, como nel ben sendo habitual, sen falar con ninguén, sen apoio de ninguén, sen escoitar a ninguén, para detectar e actuar, en 12 días!!! diante dun caso manifesto de acoso escolar e trasladando toda a responsabilidade ós centros.


       E no tema que nos ocupa, a convivencia escolar, parece que si, que a Jesús Vázquez Abad, a música militar, si que o sabe levantar, a mala reputación de Paco Ibáñez, adaptación do poema magnífico de Georges Brassens. Por iso non sorprende o Plan Director da Comisión de Seguimento presidida por Samuel Juárez, uniformes, policías, gardas civís, non só para coidar a seguridade fora dos colexios e dos institutos. Tamén dentro. Charlas uniformadas para falarlles ó alumnado de violencia, convivencia, acoso ou ciberacoso. Acaso non existen en Galicia entidades suficientes na sociedade civil para abordar estes asuntos nos colexios e institutos?. Non resulta moito máis axeitado que o tratamento destas realidades as aborde profesorado especializado?. Non temos no mundo académico e universitario persoas expertas nestas materias?.


10 ene 2014

30 de Xaneiro, Día Escolar pola Paz e a Nonviolencia.

   


  

 O vindeiro 30 de Xaneiro, nesta ocasión, Xoves, conmemoraremos, un ano máis, nos colexios e institutos, o DÍA ESCOLAR POLA PAZ E A NONVIOLENCIA (DENIP), no 66 Aniversario da morte de Mahatma Gandhi, unha personalidade aínda moi descoñecida para a maioría da poboación occidental, particularmente, as bases fundamentais do seu pensamento e da súa vida política e persoal. É certo que, polo menos, unha vez no ano, aproveitamos para falarlle ó noso alumnado sobre este home miúdo, protagonista principal da independencia da India da coroa británica, da súa morte violenta en 1948, ou da doutrina da desobediencia civil pacífica. Mesmo de que inspirou a outros grandes líderes internacionais como Martin Luther King ou Nelson Mandela, recentemente falecido.

   Non son moitas as obras publicadas desde Galicia e en galego sobre o apóstolo da nonviolencia. Unha das poucas a fixo o noso compañeiro e colega Lois Trigo co título "Gandhi, vida, obra e pensamento" publicada en 1998 pola Editorial Toxosoutos, moi completa, un fondo achegamento vivencial á práctica política, á ahimsa jainista e ó discurso pacifista de Mohandas.

   Gandhi nunca recibiu o Premio Nobel da Paz, a pesares de que fora proposto como candidato ata en cinco ocasións, entre 1937 e 1948. Neste caso o Comité Nobel recoñeceu publicamente o seu grande erro, aínda que o fixera con retraso e non o concedera a título póstumo.

   Son moitos os pensamentos de Gandhi popularizados. Probablemente a idea de que "Non hai camiños para a paz, a paz é o camiño" é a máis recoñecida. Sen embargo ten outras reflexións ben exemplificadoras para alumnas e alumnos, por exemplo, aquela que fai referencia a que "A violencia é o medo ós ideais dos demais". Tamén compre lembrar a crítica demoledora da lei do talión: "Ollo por ollo e remataremos todos cegos". Ou aquela apelación directa a cada un de nós:  "Si queres cambialo mundo, empeza por cambiarte a ti mesmo"

   A min persoalmente hai un pensamento de Mahatma, en relación co demo e a maldade, que tentei ter sempre moi presente: "Os únicos demos que existen son aqueles que aniñan dentro do noso propio corazón". 

   E unha reflexión que tardei en comprender, o recoñezo, foi cando Gandhi afirmaba que "O que acadas con violencia, serache arrebatado cunha violencia aínda maior".

   Por último, nesta breve escolma de pensamentos, quixera citar aquel que di: "Aínda máis atroz que a xente mala é o silencio das persoas boas".

   O Día Escolar pola Paz e a Nonviolencia, cada 30 de Xaneiro, ten que servir non só para traer ó presente o exemplo de vida de homes e mulleres como Gandhi, referentes imprescindibles do pacifismo e dos dereitos civís, da desobediencia das leis inxustas, da ahimsa, ou nonviolencia, senón tamén para motivar o tratamento transversal da educación e a cultura da paz, os xogos e as dinámicas de aula, os recursos didácticos novos, e os contidos propios dunha materia como a Educación para a Cidadanía e os Dereitos Humanos, tan necesaria!, na que abordemos o ensino e a aprendizaxe dos valores cívicos e democráticos, as virtudes cívicas comúns, non a moral privada de ninguén, nin os principios confesionais de crenzas particulares, máis ou menos adoutrinadores, a mellora da convivencia escolar, a solución pacífica dos conflitos, a tolerancia, a solidariedade, a xustiza.

   Vivimos tempos complexos, moi violentos, especialmente derivados dunha violencia estrutural moi cruel, opaca, sutil, pero brutal para coas persoas do común, consecuencia de políticas inxustas que levan a fame, a miseria, a desigualdade, á maioría da poboación, en particular, á máis indefensa, a nenos e nenas, anciáns e persoas enfermas, moitas que nunca antes recorreran á asistencia social nin ós comedores das organizacións humanitarias ou ós bancos de alimentos e que agora buscan axuda onde poden. E isto acontece mentres que os máis ricos defraudan, teñen as súas fortunas a bo recado en paraísos fiscais ou incrementan, escandalosamente, os seus beneficios, aumentando así a desigualdade e a inxustiza. Desta violencia estrutural tamén debemos falar no Día Escolar pola Paz e non-violencia. E buscar solucións, individuais e colectivas, pacíficas e nonviolentas, como mellor homenaxe a Gandhi e a todas as grandes figuras históricas do pacifismo, as máis coñecidas e tamén ás anónimas, a aquelas que están ó noso carón e que poucas veces recoñecemos.

   Na páxina web do Seminario Galego de Educación para a Paz, www.sgep.org, atoparedes máis suxestións para mellor conmemorar o aniversario da morte de Mahatma Gandhi, en especial, queremos recomendar a magnífica proposta didáctica feita desde a Fundació per la Pau, sobre o armamento nuclear, co título de NON MÁIS RISCOS! PROHIBAMOS AS ARMAS NUCLEARES!. 


   Feliz Día Escolar pola Paz e a Nonviolencia, feliz 30 de Xaneiro.