Benvidas, benvidos, amigas e amigos

A paz é o camiño, e facemos camiño ó andar. A paz é un descubrimento, non unha conquista, dicía, Raimon Panikkar. A guerra e a violencia non son fatalidades biolóxicas. Aprendemos a ser violentos. Por iso temos que "desaprender" para ser pacíficos, que non submisos, nin súbditos, nin mansos. Federico Mayor Zaragoza di que a aprendizaxe da democracia é a pedagoxía da paz. E María Zambrano afirmaba que a paz é moito máis que unha toma de postura, é unha auténtica revolución, un modo de vivir, un modo de habitar o planeta, un modo de ser persoa.
A paz como cultura...

30 sept 2011

PERDEMOS TODOS...


      
        Corren malos tempos, non só para a lírica, que diría Germán Coppini, senón para as persoas, para a xente, sobre todo, para as que formamos parte do común dos mortais, aquí e en todas partes, aínda que existan grandes diferencias nas distintas áreas do planeta.
        As organizacións non gobernamentais para o desenvolvemento, aquelas que conforman o chamado Terceiro Sector, que en Galicia se agrupan maioritariamente arredor da Coordinadora Galega de ONGDs, vivimos momentos de incerteza, cando non de penuria económica. É a triste consecuencia dos enormes recortes que desde as distintas administracións públicas (e tamén das entidades privadas) estamos a sufrir.
        Debemos considerar que as ONGDs realizan funcións de axuda humanitaria, en momentos puntuais de catástrofes naturais, e que tamén desenvolven proxectos estables de cooperación ó desenvolvemento nos países máis empobrecidos da terra, xunto con campañas de sensibilización, divulgación, formación ou de educación para a solidariedade e a xustiza.
        Vertebran e robustecen a sociedade civil, crean moitos postos de traballo directo, aquí e nas contrapartes de América Latina, de Africa, Asia, etc. e outros moitos traballos indirectos. Son tamén espazos, escolas de colaboración para miles de persoas que achegan o seu tempo libre ó voluntariado.
        Na actualidade, e desde hai varios anos, as ONGs, veñen denunciando a crecente diminución das axudas institucionais. Nestes momentos as queixas chegan xa ó Valedor do Pobo. Nos dous últimos anos, a Xunta de Galicia, historicamente á cola da cooperación no Estado, reduciu un 48% do seu orzamento para a cooperación. Non digamos en formación do profesorado ou noutras partidas de axuda e subvención ás actividades das entidades sociais, de política lingüística, de cultura, de educación, de benestar social, de voluntariado.
        Os incumprimentos son manifestos. Non teñen dúbida algunha. Son reais e obxectivos. Están no DOG para quen queira velos e vulneran mesmo os acordos acadados, por exemplo, nos programas contra da pobreza e a exclusión, que aumenta cada ano en Galicia, segundo os sucesivos informes de Cáritas. O Pacto Galego contra da Pobreza está morto. Incúmprense os termos e a filosofía que marcaba o II Plan Director da Cooperación Galega 2010-2013, aprobado por unanimidade no Parlamento de Galicia o 16 de xuño do 2010.
        A cooperación, a solidariedade, a xustiza, en tempos de crise, sofren as consecuencias de políticas restritivas miopes e que, polo demais, non son nin equitativas nin igualitarias. Estanse detraendo grandes recursos públicos, de todas e todos nós, cunha escala de prioridades que non compartimos. Para nós a quen temos que rescatar, antes que a ninguén, son ás persoas, especialmente a aquelas que máis sofren, aquí, na propia casa, e lonxe, aínda que sexa unicamente por egoísmo lúcido, pensando en que as asimetrías que temos creado a nivel mundial son insostibles.
        Diminuír, recortar drasticamente o gasto social, a cooperación ó desenvolvemento, os programas contra da pobreza e a exclusión, a educación para a solidariedade, desvertebra e anula á nosa máis viva sociedade civil, incrementa o desemprego, corta o feble cordón umbilical que nos mantén unidos coas persoas e organizacións do mal chamado Terceiro Mundo, e medran as diferencias, aquí e a nivel planetario, aumenta a inxustiza e a discriminación, trunfa o egoísmo, a inseguridade e a violencia, en definitiva, perdemos todos.

26 sept 2011

Wangari Muta Maathai, in memoriam (1940-2011)

  

  
Wangari Muta Maathai, in memoriam
Manuel Dios Diz

Muller, africana, de Nyieri, en Kenia, activista contra do cambio climático, Premio Nobel da Paz 2004, a muller árbore, deixounos o pasado día 26 de Setembro, vítima dun cáncer de osos que arrastraba desde hai tempo.
Ecoloxista, bióloga, veterinaria, ministra de Medio Ambiente, Wangari Maathai non era exactamente unha pacifista aínda que as súas contribucións a favor do desenvolvemento sostible, desde a perspectiva de estar en paz co medio natural, si que era motivo máis que suficiente para recibir o máximo galardón internacional en relación coa paz, desde logo, moito máis axeitado que o de Al Gore ou o doutros premiados en Oslo e que non merece a pena lembrar.
A vida de Wangari Maathai está chea de primeiros postos, como muller, como africana, licenciada en bioloxía, foi a primeira doutora en medicina veterinaria de África, profesora de anatomía veterinaria na Universidade de Nairobi, e a primeira muller africana en recibir o Premio Nobel da Paz.
Foi a fundadora dun movemento social africano e internacional de mulleres coñecido como "Cinturón Verde", empeñado en evitar a erosión do chan coa plantación de millóns de árbores e así mellorar tamén a calidade de vida das africanas. De aí ven o seu alcume de "Tree Woman" ou "Muller árbore".
Estivo detida en varias ocasións e foi agredida violentamente por defender eleccións libres e o pluralismo político en Kenia. Elixida deputada co 98% dos votos en 2002, foi Ministra de Medio Ambiente, Recursos Naturais e Vida Salvaxe e un ano despois fundou o Mazinguira Green Party, un partido político de corte ecoloxista. En 2005 pasou a presidir o Consello Económico, Social e Cultural da Unión Africana.
Cando o Comité Nobel deulle o Premio en 2004, destacou a súa traxectoria en defensa do medio natural, da democracia, a liberdade, e o pluralismo, xunto coa súa capacidade de resistencia contra da opresión política e a coraxe persistente na promoción da igualdade de xénero e a mellora da calidade de vida das mulleres.
Non só recibiu o Nobel da Paz, tamén o Nobel alternativo, o de investigación Goldman, o de África, e o Petra Kelly, entre outros.
Wangari Muta Maathai, cando recibiu o Premio Goldman dixo "Ata que caves un burato, plantes unha árbore, a regues e a fagas sobrevivir, non fixeches nada. Só estás falando".
En 2006 estivo en Gernika, e diante da Casa de Xuntas, afirmou: " Alégrame saber que aquí, como acontece en moitos lugares de Africa, cando tedes problemas e necesidade de dialogar, o facedes debaixo da sagrada sombra dunha árbore".
Ten publicado varios libros, algúns poden atoparse en castelán, como Cinturón Verde ou Con la cabeza bien alta.
Foise Wangari Maathai mais quédanos o seu exemplo, o seu traballo, a súa firmeza e alegría, o seu sorriso, pero sobre todo, o seu pensamento.  Estamos seguros de que descansará en paz, ao pé dunha árbore maxestosa, alá, en Africa, na Kenia que tanto amou, natureza plena, Parque Uhuru de Nairobi, que ela salvou...

20 sept 2011

Ricos, para ricos, os de fora...

  


Warren Buffet
  
   Un, a verdade, pouco ou nada sabe de ricos e de riquezas, falo deses megarricos (como din os pijos), multimillonarios insultantes con patrimonios de cinema e contas con tantos ceros que marean. Entre outras cousas, porque eles mesmos saben de sobra como facer enxeñeiría contable, moverse nos paraísos fiscais, da Castellana e de máis lonxe, sicavs e demais mecanismos tolerados de ocultación de bens.
   O común dos mortais, ordinary people, os que vivimos dunha pequena nómina, temos todas as vergoñas á vista, sen transparencia algunha para tapalas.
   Pero neste mundo globalizado un descobre que, entre os ricos, tamén hai clases. Algúns, claro, os de fora, americanos, franceses, alemáns, demandan pagar máis polos seus “aforros”. Nun alarde de xenerosidade, tamén de matemáticas, como di Obama, piden novos impostos para que a súa contribución fiscal non resulte ridícula, menor proporcionalmente que a dos seus empregados.
   Curiosa fiscalidade esta, parece que deseñada por un megarrico bébedo. E así ben sendo, digamos, desde sempre, é dicir, que pagan máis os que menos teñen, exactamente ó revés de como, en xustiza, correspondería.
   Non deixa de sorprender que estes ricos solidarios sen fronteiras, repito, americanos, franceses e alemáns, se convertan nos principais defensores da redistribución da riqueza. Por que será?. Solidariedade, xustiza, medo, egoísmo intelixente?
   En calquera caso, sen entrar en máis matices, debemos recoñecer que destes ricos, por aquí, non temos. Nin sequera en vías de extinción. E ricos, o que se di, ricos, en Galicia, temos algúns. Ningunha voz. Silencio absoluto. Menuda desgraza. Pero falan por eles. ¡ E como falan ¡ Como si tocaran a arrebato saen de todas partes valedores en tropel, prensa, radio e televisión, o TDT Party en acción, a todas horas, non vaia a ser que algún honrado cidadán se deixe engatusar por cantos de serea esquerdista.
   Aquí, os ricos, sexan ostentosos, tímidos, populares ou de incógnito, todos coinciden, por voz interposta, en manifestar ós catro ventos (e máis si houbera), que o imposto do patrimonio está obsoleto, que unha imposición especial para as grandes fortunas non resolve nada, electoralismo (como si oporse non o fora tamén), en definitiva, que a única solución para saír da crise pasa porque os de sempre, os da nómina, as clases medias, os traballadores por conta allea, aperten e aperten o cinto ata enchelo con novos botóns, máis do mesmo, recortes e máis recortes, nada novo baixo o sol.
   Na inolvidable película El gatopardo de Luchino Visconti (con anos de nobreza probada), baseada na magnífica novela de Giuseppe Tomasi di Lampedusa, o Príncipe de Salina, Burt Lancaster, di nun momento máxico: "Si queremos que todo siga como está, é necesario que todo cambie".
   Como é posible que aquí non teñamos un filántropo como o americano Warren Buffet ?. Porque el e algúns outros veñen de dar un paso á fronte para axudar. O presidente Obama acaba de tomarlle a palabra. Implantará unha taxa, co nome do seu promotor, Imposto Buffet, para que esas fortunas de máis dun millón de dólares, conseguidos, sen dúbida algunha, co esforzo, coas lágrimas e o suor de cada día, axuden.
        Que pena dan os nosos megarricos. Temos que apadriñalos. Eu apadriñaría a Amancio Ortega. Tan calado, tan escorredizo, tan do país, ou a Rosalía Mera, tan indignada.
   Pedir en Galicia un Imposto Ortega, un Imposto Mera, que provocación, intolerable, penoso… son as matemáticas, repite Obama, non é a loita de clases, egoísmo lúcido, ese, do que xa non queda…


18 sept 2011

Unha árbore da vida chea de luz e preguntas


  
   Fun á estrea da última peli de Terrence Malick un director, sen dúbida orixinal, profundo, que arrisca en cada obra. A árbore da vida sorprende, deixa pasmado pola grandiosidade das imaxes, potentes, impactantes, cargadas de metáforas.
   Tes que ir a vela predisposto a aceptar a proposta. De non facelo así, como alguén que estaba diante exclamou, poderás pensar: ¡ menudo coñazo!.
   Malick diríxese directamente ó corazón, ás emocións, non quere entreter, nin pasar o tempo, e o fai tentando dar respostas ás eternas preguntas sobre o senso da vida e da morte, relacionando con maestría o macro e o micro, facendo poesía visual, un poema de luz, que lembra ó Kubrick de 2001: unha odisea do espazo, música excepcional e imaxes alucinantes dos elementos básicos, luz, auga, aire e terra, de onde vimos e a onde vamos, natureza, panteismo, reflexión airada, protesta a Deus, para os crentes, rebelión, persoas angustiadas e en permanente busca.
   Un deus pai, Brad Pitt, autoritario e cruel, como a maioría dos pais da súa xeración, a dos '50, que tantos coñecimos e lembramos, borda a súa interpretación. Unha nai, Jessica Chastain, ausente, calada, resigñada, que por veces protesta, coidadora e fonte de afectos e sentimentos, perfecta. Uns nenos, todos baróns, que medran á sombra dunha educación ríxida e autoritaria.
   Esta parte, a  da infancia, está tratada maxistralmente, case sen palabras. A metáfora do perdón, da piedade, da compaixón, na natureza, a escea dos dinosaurios, repítese logo en varios momentos na vida dos protagonistas, clave para entender a nosa propia supervivencia como especie.
   O fillo maior, case que en silencio, Hunter McCracken, magnífico. E Sean Penn, de adulto, doído, perplexo, só, perdido, nunha actualidade acristalada, fría, tamén, sen palabras, enche a pantalla ó completo.
   Cinema para pensar, para seguir reflexionando, para buscar, con Malick, respostas, a preguntas eternas.
    Cando apareceron os créditos, logo da ponte final, non se sabe a onde, a sá chea quedou muda, como si rematara algo que en realidade viña de comezar, silencio reverencial, agradecemento, porque o cinema, así, nun espazo oscuro, en pantalla grande, con bo son, da man dun director que arrisca, como a propia vida, non ten prezo. Os amantes do cine, das historias de homes e mulleres en termos de luz, que diría o vello Bardem, estamos de norabóa.
   Que a disfrutedes.


15 sept 2011

21 de Setembro: Día Internacional da Paz

  

   Ben sei que o Día Escolar pola Paz o celebramos, na práctica totalidade dos colexios e institutos de Galicia, o vindeiro 30 de Xaneiro, no aniversario da morte de Gandhi (e do nacemento de Castelao, por certo). Sen embargo, o Día Internacional da Paz, aquel que foi proclamado polas Nacións Unidas en 1981, na Resolución 36/67 da Asemblea Xeral, en coincidencia coa apertura do novo período de sesións de cada ano, en realidade, é unha data que aquí soe pasar sen pena nin gloria. Certo é que os medios a teñen marcada no seu calendario de efemérides e tenden a poñerse en contacto con nós para recordármolo con algunha entrevista.


   Sen embargo, nestes primeiros días de Setembro os centros educativos andan a mil por hora. Tempos de novos horarios, novos alumnos e alumnas, novos profes, novas aulas, bicos e abrazos, malos despertares, novas rutinas. Aínda non chegou a monotonía de choiva tras dos cristais que dicía D. Antonio Machado:


Una tarde parda y fría
de invierno los colegiales
estudian. Monotonía
de lluvia tras los cristales.


     Por iso non é esta a mellor época para organizar celebracións, nin a da paz nin ningunha outra, estamos liados, a outras cousas.


   E neste curso 2011-2012, que ven de comezar, menos aínda. Corren malos tempos para a educación. A comunidade educativa vai moi revolta con tanto recorte, cambio de funcións docentes e demais, manifestacións e folgas incluídas.


   Con todo, non está demais pararse un momento para lembrar que, efectivamente, a Asemblea Xeral das Nacións Unidas, aprobou unha Resolución, a 36/67, pola que se anunciaba a celebración do Ano e do Día Internacional da Paz.


      Naquela Resolución, como ven sendo habitual, a Asemblea Xeral da ONU recorda que a promoción da paz é un dos propósitos primordiais das Nacións Unidas de acordo coa súa Carta Constituínte e co magnífico Preámbulo da Constitución da UNESCO, aquel que afirma que "posto que as guerras nacen na mente dos homes, é na mente dos homes, onde deben erixirse os baluartes da paz" baseada "na solidariedade intelectual e moral da humanidade".


   Posteriormente, un 28 de Setembro de 2001, a Asemblea Xeral aprobou outra Resolución, a 55/82, na que decide fixar definitivamente o 21 de setembro, como Día Internacional da Paz, e como oportunidade singular para o remate da violencia e dos conflitos en todo o mundo, como un día de cesamento do fogo e de nonviolencia a nivel mundial, de remate de hostilidades onde andan a trompadas e moito máis. Ademais, a ONU chama á realización de actividades educativas e de sensibilización da opinión pública.


   Pois ben, trátase de celebrar en todo o mundo o Día Internacional da Paz, como data dedicada a fortalecer os ideais da paz e do pacifismo. Nesta ocasión, no seu trixésimo aniversario, o lema escollido é "Paz e democracia: fai que a túa voz se escoite".


   A paz, a democracia, o diálogo intercultural, a alianza entre as civilizacións, a nonviolencia, os dereitos humanos, son aspectos esenciais da Cultura da Paz, un concepto que Federico Mayor Zaragoza non se cansa de reiterar, e que está hoxe tan presente nas sociedades democráticas, nos movementos sociais e tamén nas primaveras árabes, entre a mocidade indignada de todo o mundo, aquela que soña con outro mundo posible, máis xusto e máis humano, onde as persoas conten, e no que a política sexa realmente a arte de resolver os problemas, non un instrumento ó servizo dos mercados e dos mercaderes.


   O vindeiro mércores, 21 de Setembro, recordaremos que tamén nese día, como todos os días do ano, son bos para pensar e actuar en paz, con nós mesmos e cos demais, non só porque o pide Nacións Unidas, senón, e sobre todo, porque o temos interiorizado, asumido, como código de conduta e comportamento cotiá, porque a paz, para nós, é unha cultura, a nosa cultura máis persoal.

5 sept 2011

Sobredose de mercado

    Empezo por dicir que non sei nada, ou case que nada, de economía. Certo que nalgunha época da miña mocidade lía manuais de economía política con certa soltura. Os clásicos da esquerda. Conservo aínda moitos deles. Mesmo faciamos cursiños comentados con algún experto. Tempos de clandestinidade. Para ler o Capital, Contribución á crítica da economía política, o Anti- Dühring, os Manuscritos económico-filosóficos, Traballo asalariado e capital, Salario, prezo e ganancia, O Manifesto Comunista…     Co paso dos anos un conserva certos coñecementos básicos, iso que os pedantes chaman background, unha corrente de fondo, uns antecedentes, unha formación que ven de lonxe, e pouco máis. Sentido común, aínda que sexa de base marxista...
    A defensa dos mercados, do seu poder autorregulador, da súa portentosa capacidade para xerar riqueza e crecemento económico, xunto coa idea duns Estados xibarizados, tense convertido en profesión de fe neoliberal, a dereita e a esquerda, unha auténtica relixión. Parafraseando a D. Carlos Marx, cando afirmaba que para o estado cristián xermánico “o dominio da relixión é a relixión do dominio”, poderiamos concluír, salvando as distancias,  que o dominio da relixión neoliberal e a supremacía dos mercados é hoxe a relixión económica do que Federico Mayor Zaragoza chama o Gran Dominio.
   ¿Quen parará as apetencias insaciábeis dos mercados?,
   ¿Quen satisfará eses apetitos desmedidos?     
   ¿Quen colmará tanta luxuria financieira?
   Dobregarse ante eles, someter as democracias e a política á súa cobiza sen fin non parece dar resultado algún, con reforma constitucional ou sen ela. Cada día que pasa, os mercados, e os mercaderes que os dirixen, parécense máis a eses drogaditos que, aínda colocados, necesitan máis dose, e máis, e máis, sen control nin límite, ata a súa completa autodestrucción.
   Diante das demandas desenfreadas dun adito caben dúas posibilidades, garantirlle a dose necesaria en cada intre, orixinal ou metadona, cos custes que iso significa, ou un tratamento de choque que posibilite a súa total desintoxicación.
   A adicción dos mercados e dos mercaderes polo diñeiro público, as súas apetencias incontroladas, reclaman doses e máis doses de capital, primas de risco cada vez máis tolas, en definitiva, o completo valdeiramento do Estado social e democrático de dereito, do estado do Benestar, tal e como o coñecemos.
   O tratamento de choque pasa polo seu sometemento á política e á democracia, pola soberanía do pobo e da cidadanía, non caben máis panos quentes.
   ¿Hai alguén disposto realmente a poñer coto e no seu lugar ós mercados?

3 sept 2011

JEAN RIDOUX, in memoriam (1923-2011)


   Coñecín a Jean Ridoux nas aforas de París. Foi na celebración do Congreso Internacional de Teachers for Peace, o segundo encontro no que participabamos despois de Bonn, en 1985. Contrariamente ó anterior, ó que asistimos María Uxía Rivas e máis eu, á capital francesa mandamos unha ampla delegación. Alí estivemos con Calo Iglesias, Lois Trigo, Marosa Gómez, Anxos Rodríguez, a verdade xa non sei si esquezo a algunha persoa. O certo é que ibamos cunha intencionalidade clara. Por unha banda, incorporarnos activamente á rede internacional. Pola outra, propor a Santiago de Compostela como posible sede dun futuro Congreso Europeo de Educación para a Paz.

   Jean Ridoux xa era daquela un gran personaxe. Pasaba dos 60 anos, cando nós rondabamos os 30. Exercía como un patriarca. Lideraba o Movemento pola Paz francés coa axuda de varias persoas como Raoul Alonso, de familia española. E tiña especial interese na nosa participación. Sabía de nós por Horst Betghe, un profesor e pacifista alemán, de Hamburgo, organizador dos congresos de Copenhague e Bonn anteriores e co que establecimos unha boa amizade. Dicía de nós, cando nos presentaba, que eramos "patriotas galicianos", a súa forma de interpretar o noso galeguismo, a ollos alemáns, obviamente.

   Jean Ridoux gozaba xa daquela dunha merecida fama. Era o fundador  da Asociación Francesa e da Comisión Nacional de Educación para o Desarmamento. Presidíu a apertura do Congreso en París, en recoñecemento á súa longa traxectoria pacifista, con ecos que chegaban de moi lonxe, da súa vinculación coa resistencia francesa á ocupación alemana, da súa adscripción á xuventude patriótica e á Liga Francesa de Albergues Xuvenís, da súa detención por varios anos e da súa liberación, como París, en 1944.

   A súa militancia pacifista forxouse sobre todo a partir da oposición á intervención francesa en Vietnam, considerada unha guerra colonial. Nese momento abandona o exército francés e volve á vida civil como capitán honorario. Destacouse tamén pola organización da solidariedade co pobo arxeliano.

   Foi logo nomeado secretario do Movemento pola Paz parisino e en 1974 funda a Comisión Nacional de Educación para o Desarmamento.

   Nos anos '80 promove a organización dos primeiros congresos internacionais de Educación para a Paz e se vincula, con entusiasmo, á idea da Cultura da Paz que impulsa na UNESCO, Federico Mayor Zaragoza.

   Reticente inicialmente á nosa proposta de celebrar un Congreso Europeo en Santiago de Compostela, logo a apoia. Non so iso, ven e participa activamente en 1994 no que foi, sen dúbida algunha, o mellor e máis concorrido Congreso Europeo de Educación para a Paz celebrado ata hoxe, o único, por certo, con actas publicadas no libro "Por unha Europa de Paz, Multiétnica e Intercultural", coordinado, como o Congreso, polo noso compañeiro Calo Iglesias.

   E volveu a Galicia moi recentemente, en decembro pasado, con motivo do FORO 2010. Estaba xa moi velliño, aínda que conservaba esa fortaleza espiritual da súa rica e vivaz biografía. Tiña 87 anos. Cando entrou no Plenario pedín para el un forte aplauso de recoñecemento e gratitude que os case que mil asistentes seguiron con fermosa xenerosidade.

   Co final de Agosto, Jean Ridoux deixounos para sempre. A súa memoria, o seu exemplo, seguirán nas persoas que tivemos a honra de coñecelo. Descanse en paz, nunca mellor dito, este educador, referencia internacional, pacifista comprometido coa cultura da paz, do entendemento e da concordia.