Picheleiros

   

   Nacer nun lugar determinado non ten mérito algún. Quizais algo de sorte. Desde logo non depende dun. Son circunstancias alleas as que condicionan o lugar onde unha persoa ve a luz por primeira vez. En todo caso é a nai (e o pai) quen ten a capacidade de decidir, de escoller, e non sempre.

  Claro que nacer aquí ou alá marca, nun lugar, nunha familia, nun ambiente, para ben ou para mal. Especialmente si o destino decide que abras os ollos nun barrio próspero do planeta ou si, polo contrario, descobres que formas parte da lexión dos empobrecidos, dos miserables, dos esquecidos, dos invisibles. Non é o mesmo, como negalo.

   Sen embargo, o meritorio resulta o que ti fas, non o curruncho onde naces. Certo que ser natural dun lugar pode proporcionar satisfacción, honra, privilexio, pracer, tamén dor... pero non necesariamente dirá de ti máis ou menos do que si foses de calquera outro sitio. Mesmo hai quen da máis mérito a ser do lugar que el ou ela escolle libremente.

   Ven todo isto a conto dunha páxina de facebook, moi exitosa, como outras, que responde ó título de "No eres de Santiago de Compostela si no... te sientes picheleiro" e que conta xa con máis de cinco mil membros.  Como picheleiro, do número quince primeiro da rúa da Troia, no centro da xudeiría compostelá, onde nacín e vivín ate a maioría de idade, decidín darme de alta na citada páxina e colgar algunha que outra lembranza, máis ou menos nostálxica, do meu pasar por esta aldea grande que foi imaxinada e construída por moitas persoas que deixaron a súa pegada ó longo dos séculos, mesmo a daqueles -moitos máis- que existiron antes de que na Caldeirería, na Acibecheiría ou nas Praterías uns artesáns decidiran facer cacharros de estano con picho (picholeiros) ou pichel (picheleiros).

   Conserva Santiago de Compostela moitos restos patrimoniais de diferentes épocas dos que sentirnos orgullosos e orgullosas: arquitectónicos, arqueolóxicos, históricos, culturais... máis tamén lingüísticos, que temos a obriga de coidar e protexer, con cariño, pois son a testemuña, o esforzo, a obra, de todos aqueles que nos precederon. Somos en realidade usufructuarios e gardiáns do que atopamos.

   Síntome picheleiro e picholeiro, palabras que non teñen tradución coñecida ó castelán, que eu saiba, agás pichelero o picholero. Non son para min un desmerecemento, non o foron nunca, aínda que coñezo a persoas santiaguesas que non gustan de tal denominación, sábelles a menos, un mal nome, un alcume localista froito da rivalidade, como cascarilleiro. No meu caso, será porque nacín e vivín moi perto de onde se facían os picheis, foi e segue a ser unha honra.

   Hai uns días, con educación, sen acritude que diría outro, fixen saber á persoa que administra o lugar de facebook, Marivi Ele, a quen temos que agradecer a idea e o impulso, quen estaba promovendo a edición dunha camisola negra para unha "quedada" , que estaría ben ter unha versión galega da mesma, por aquelo da comodidade, sen ánimo algún de abrir unha polémica ou un debate lingüístico. Os que me coñecen saben ben que non son eu, precisamente, un talibán, nin neste nin noutros asuntos, todo o contrario, aínda que o fale, desde un tempo en que descubrín que a lingua propia de Galicia é patrimonio cultural dos galegos e galegas, que necesitamos coidar e protexer, con cariño, na fala e na escrita, o mellor que podamos, e porque como a fachada do Obradoiro, de Casas Novoa ou o Pórtico da Gloria, do Mestre Mateo, son legados doutros naturais de Compostela que decidiron deixar a súa pegada para gozo de todos nós, na pedra, na cultura ou no pensamento. Si non o facemos nós, quen o fará?.

   Pois válame Deus, como si mentara ó demo, a reacción non poido ser máis drástica, máis visceral, nada de galego, o grupo é en castelán e punto final, iso si, cada quen que fale o que queira, faltaría máis, pero a camisola farase en español, ademais, xa ten unha palabra en galego: "picheleiro", suficiente. Obvio outros razoamentos ou escusas menores, que si habería quen a pedira en inglés, en alemán... etc, etc.

   Sentirse "picheleiro", así, en galego, non parece unha contradición con falar e escribir en castelán. Non. Unha palabra, din que de orixe francés, ben galega, que denota, inequivocamente, a orixe de quen a usa, ademais do acento que algúns se esforzan en ocultar. Usar "pichelero" no título e na camisola sería un pouco moito, non?. 

   Ben sei que a maioría das persoas que escriben no citado grupo do facebook o fan en castelán pero tamén as hai que o facemos habitualmente en galego. O noso idioma é constitucionalmente a lingua propia de Galicia, o Estatuto así o recolle, polo mesmo non parece tanto pedir que a camisola que identifique ós "picheleiros" de facebook tamén a podamos escoller galeguizada, penso eu... Pois a administradora decidiu cortar polo san e borrou os meus comentarios do debate, dou por finiquitado o asunto, e punto. Toma democracia!. A última das miñas argumentacións fora que si algo identificaba a Santiago de Compostela, universalmente, era precisamente a concordia, o entendemento, a acollida, a man tendida. Nin así, silencio, ocultación, censura. Acompañou o apagón na rede social lembrando as normas do clube, nada de política, nada de relixión, nin asuntos polémicos, "Eliminaré, sin previo aviso, los contenidos que entienda que no son pertinentes... Se evitará postear sobre temas políticos, religiosos o otros temas que puedan suscitar polémica, así como entrar en profundidad en ellos..." . Quizáis teriamos que preguntarnos antes que nada, por que o galego resulta, para algunhas persoas, polémico, político ou profundo demais. Aquí está, probablemente, a orixe do problema.

   Que fai a persoas de Santiago que se senten picheleiras como eu, renegar da súa lingua propia e que o fagan con tal visceralidade?. Quizais dirán, somos libres, e cada quen fale e escriba no que queira, faltaría máis, ate aí poderiamos chegar, en nome da liberdade, optan, deciden, individualmente, polo español. Pero estamos a falar dun sitio público. Dunha páxina colectiva, social, que seguimos maioritariamente picheleiros e picheleiras, orgullosas de selo, orgullosas do patrimonio compostelán, dos seus monumentos, das súas rúas, dos lugares máis fermosos... por qué renegar entón da nosa lingua como máxima expresión da cultura propia e do pensamento. Por qué?.

   Penso que estamos diante do síntoma dun gran fracaso colectivo, como pobo, pois non fomos quen, non somos quen, de transmitir o amor polo propio, pola nosa lingua e cultura, a pesares dos enormes esforzos do galeguismo, da Real Academia Galega, do Consello da Cultura Galega, da Radio e Televisión galegas, da Xunta de Galicia, Consellería de Educación e Cultura, Secretaría Xeral de Política Lingüística, Equipas de Normalización... e de tódalas institucións e demais entidades que teñen entre os seus fins a defensa e a promoción do noso idioma, que dedican a este obxectivo millóns de recursos públicos, de todas e de todos, durante tantos anos xa de democracia recuperada, para ver como día a día as xeracións máis mozas, dan as costas nas súas vidas ó galego. Penso que estamos diante dun abismo lingüístico. Necesitamos cambiar con urxencia, inventar outras estratexias, buscar novas fórmulas, empezando polo uso coloquial, pola transmisión ós nosos fillos e fillas, e mudar de políticas, daquelas políticas que parecen máis empeñadas en rematar co problema rematando co uso da lingua propia, ritualizando o seu uso a unha liturxia tan antiga como alonxada da realidade.

   Quizáis si o facemos pronto aínda esteamos a tempo de sentirnos picheleiros e galegos orgullosos da nosa lingua, tanto como do Pórtico da Gloria ou da Berenguela. Ogallá.

   

     

Unha opinión asimétrica...

As Nacións Unidas veñen de recoñecer que dos case que dous mil mortos palestinos na franxa de Gaza, como consecuencia dos múltiples ataques do exército israelí, tan só douscentos eran combatentes. O resto, uns mil seiscentos aproximadamente, eran poboación civil, mulleres, anciáns, nenas e nenos, con nomes e apelidos, familias enteiras.

Sami Ashour

O pasado xoves, Sami Ashour, palestino, presidente da Asociación Galaico Árabe Jenin, na Praza do Obradoiro, en Santiago de Compostela, entre bágoas, poñía nome a estas vítimas inocentes, máis de catrocentos cativos, ate que non foi quen de continuar.

Estamos diante da enésima invasión de Gaza, un territorio cada vez máis pequeno onde sobreviven uns dous millóns de persoas, sometidas a toda clase de vexacións, bloqueados os seus accesos de entrada e de saída, por terra, mar e aire, sen posibilidade algunha de fuxir, illados do resto de Palestina e do mundo, en condicións moi precarias, onde periodicamente sofren, en carne propia, os ataques indiscriminados dun dos exércitos máis poderosos do mundo, que golpea sen tregua sobre as infraestruturas, as vivendas, centrais eléctricas, mesmo escolas refuxio protexidas pola ONU, e hospitais, como denuncian as institucións internacionais.

E o fan porque poden facelo, porque ninguén o impide, porque teñen a superioridade militar e porque están seguros de que a comunidade internacional, unha vez máis, mirará para outro lado, entre bágoas de crocodilo e retóricos chamamentos á paz e ó diálogo. Mentres, o goberno sionista de Israel gobernado por unha extrema dereita belicista, recibirá puntualmente todo o armamento necesario para renovar o gastado, sen necesidade de túneis, o asesoramento preciso, a comprensión e a simpatía occidentais…, e así ate a próxima.

En diversas ocasións, durante a operación Marxe Protector actual, Barak Obama, Premio Nobel da Paz, e mesmo o ministro español de exteriores, Margallo, reiteraron o dereito israelí á “autodefensa”. As primeiras declaracións de Mariano Rajoy o foron para conmoverse polas vítimas, referíase, como non, ás “israelitas”. Aquí sabemos moi ben que cando a dereita española, e Rajoy en particular, falan de vítimas, inequivocamente están pensando, única e exclusivamente, nalgunhas vítimas, de aquelas ás que recoñecen esa condición, as que apoian e protexen. As outras, por exemplo, as do franquismo, as dos gal… para eles, non existen.

Si Israel ten dereito de autodefensa, que dicir entón do pobo palestino, acaso non é suxeito do mesmo dereito internacional?. Si as vítimas israelitas doen e conmoven, como é posible que non se mencionen ás vítimas inocentes de Gaza?. Ou é que xa non son seres humanos?. Todos, sen excepción, somos iguais en dereitos e en dignidade, así o di a Declaración Universal aprobada en 1948, precisamente o mesmo ano en que foi creado o Estado de Israel.

En tódolos conflitos, de calquera ámbito, hai partes enfrontadas, intereses e responsabilidades distintas, vítimas e vitimarios, e tamén espectadores, activos ou pasivos, que actúan para alimentar o conflito ou para ocultalo. No caso de Palestina tamén. E solidariedade internacional, por moito que se pretenda ocultar. Por iso resulta imposible facer exercicios de equidistancia, porque as forzas, as consecuencias, os aliados, as informacións… non son equilibradas e a pretendida neutralidade convértese facilmente en inxusta asimetría, neste caso, en favor do goberno sionista.

Sabémolo ben. Nin Hamas ou a Yihad Islámica representan a todo o pobo palestino, nin están libres de responsabilidades, como o goberno de Netanyahu non pode confundirse co pobo israelita ou asumir que ten unha bula papal para estar protexido cunha impunidade, política e militar, eterna e divina.

Ambos actores saben que non é posible o exterminio das partes enfrontadas, por moito que o intenten. Nin a batalla final, cunha vitoria militar definitiva. Nin sequera o recurso á invasión periódica pode ser infinita. Ou que a seguridade pase, como unha condena bíblica, polo intercambio desigual de foguetes e misis, polo bloqueo, o aumento dos asentamentos de colonos ou os asasinatos selectivos. Non pode ser!.

A paz, as paces, para ser xustas e duradeiras, teñen que recoñecer as responsabilidades de cada quen, non está, non pode estar, todo o mal dunha parte, deben cumprirse as numerosas Resolucións das Nacións Unidas, e a Comunidade Internacional, quen si non!, ten que facelas cumprir. Neste caso, o goberno dos EE.UU. o principal aliado e protector de Israel, a UE, e a Liga Árabe, non poden aceptar, cada tres ou catro anos, unha matanza brutal, unha conspiración de silencio, como a que ven de producirse, a violación cruel e descarada do dereito internacional. E a cidadanía global non pode desentenderse das vergoñentas actuacións dos seus respectivos gobernos. Palestina e Israel, os seus pobos, teñen dereito a un futuro de paz, de seguridade, de entendemento e de colaboración. Tanto sufrimento, tanta violencia, tanta crueldade, durante tantos anos, a Humanidade non pode, non podemos, soportala, por dignidade, para non aborrecer de ser parte desta especie.

Grazas, conselleiro Abad, que Dios se lo pague...

     

    Unha representante dun dos colexios privados segregadores por razón de sexo apresurouse a manifestar publicamente que a sentenza do Tribunal Supremo, a que anula os concertos con diñeiro público a cinco colexios, catro deles do Opus Dei, en Galicia, incluído o dela, aqueles que practican a chamada "educación diferenciada", non terá efecto algún. Os cartos xa están cobrados e o ano que ven a LOMCE blinda este modelo educativo. Polo mesmo, no Pazo de San Caetano, tranquilidade absoluta. Os seus intereses están ben garantidos, aquí por Vázquez Abad, alá polo ministro da wertgoña.

     Peñarredonda, Montespiño, Aloya, Las Acacias e Montecastelo transmiten ecos de montañas nevadas, inaccesibles para a maioría, fortalezas confesionais para alumnos e alumnas modélicos, espellos de Deus na terra, uniformados, con aires aristocráticos, protexidos da plebe e inmunes ó contaxio das clases subalternas...

     E non pasa nada. Para este fenómeno de Conselleiro resbálalle a sentenza do Tribunal Supremo. Claro que a acata, como non, faltaría máis, sobre todo si non implica cambio algún. Desde logo que non afecta, para nada, á súa política e vocación privatizadora e confesional, sectaria, de concertar, con diñeiro público, de todas e de todos (en plena marea demoledora de profesorado e recursos da escola pública) a centros que separan nenos e nenas, polo seu propio ben... 

  E así veñen trampeando coa xustiza desde 2009, porque xa houbo sentenzas anteriores na mesma liña e unha, escandalosa, do TSXG, que avalaba os concertos e a financiación pública dun modelo educativo de elite. Por iso a CIG Ensino, con bo criterio, apelou e gañou. Esta práctica resulta, para o Supremo, ilegal, máis Jesús Vázquez Abad, segue. Como si chovera...

 Quedáronse cos cartos que Jesús Vázquez graciosamente transferiu ás súas arcas privadas e benditas, ilegalmente, pero nin dimite el, por coherencia e dignidade, nin Feijóo o cesa. Todo o contrario, o felicita por tan eficiente traballo, para iso está, para favorecer os intereses da patronal privada fundamentalista, a que cobra por todo, por diante e por detrás, a que exclúe por razón de clase, de etnia, e tamén por sexo, a que vulnera a Declaración Universal dos Dereitos Humanos e a propia Constitución española, cada día, nos seus centros de elite, para pijos con aires de grandeza que se benefician do diñeiro das clases baixas e medias, da xente do común, deses sectores sociais que nunca poderán entrar nos seus centros privados fortaleza, eses que están pechados a cal e canto para as clases populares, para os inmigrantes, para os xitanos, mais que gozan da confianza e protección de Vázquez Abad e de Wert. Para eles blindaron a LOMCE, e coa LOMCE seguirán a cobrar, relixiosamente, o seu concerto, diga o que diga o Supremo, e non pasa nada, nada de nada, ate que os corramos a votos. Non devolverán os cartos cobrados ilegalmente. Tampouco os poñerá o Conselleiro Abad do seu peto, e o ano que ven, como si nada pasara, seguirán a cobrar o concerto, por obra e graza de Jesús Vázquez e de Wert, agora si, con toda a legalidade, pero sen lexitimidade algunha. E así seguirán, mentres os deixemos...

Crisis de la democracia (Ponencia presentada en las Jornadas Europeas de Ciudadanía y Derechos Humanos en el Parlamento Andaluz)

          ¿Crisis de la democracia?. El mismo hecho de que pongamos en el título de esta mesa redonda, "Sobre la educación para la ciudadanía democrática y los derechos humanos, la crisis de la democracia", significa, sin duda alguna, que cuanto menos dudamos respecto de la salud de nuestro sistema democrático.

En realidad nos estamos interrogando sobre la democracia que queremos, es decir, estamos afirmando que la democracia realmente existente no nos gusta. Aún resuenan en muchas conciencias los ecos de aquellos gritos del 15M: que no nos representan, que no!, la exigencia de una democracia genuína, ¡ democracia real ya! o Le llaman democracia y no lo es!.

          José Saramago, con acierto, decía: "La democracia en realidad no existe. (...) En mi opinión, afirmaba el Premio Nobel de Literatura, quien verdaderamente manda son instituciones que no tienen nada de democráticas, como el Fondo Monetario Internacional, las fábricas de armas o las multinacionales farmacéuticas?".

          Son cada vez más las personas que identifican, con razón, la democracia neoliberal actual con una democracia de baja intensidad, incluso con una democracia autoritaria (recordemos, por ejemplo, la ley si seguridad ciudadana, la ley de seguridad personal, la limitación creciente de derechos y libertades, el fin de la jurisdicción universal, la ley de tasas de la justicia de Gallardón o su contrarreforma de la ley del aborto... para que seguir). De hecho existen analistas que hablan de la dictadura de los mercados, eso que un amigo en Galicia tanto repite, los mandados de los mandados. Los gobiernos son vistos, son percibidos socialmente como los gabinetes de gestión de los intereses de los grandes poderes económicos y financieros, contra las mayorías sociales, la gente común, la ciudadanía democrática. 

          Hace poco, Intermon Oxfam, con ocasión de la Cumbre de Davos, ese lugar inaccesible entre montañas nevadas donde se reúnen las elites globales para helarnos el futuro a todas y todos, hizo público un demoledor informe que venía a resaltar un hecho: cuanta mayor es la desigualdad, menor es la justicia, y también menor resulta la democracia. Asistimos a una paradoja: mientras aumenta el número de regímenes democráticos en el mundo, la democracia, las bases y las condiciones de la democracia, dentro de cada estado, disminuyen. UNICEF ha publicado muy recientemente su Informe sobre pobreza infantil en España, más de 2.306.000 ninos y niñas españoles en situación de pobreza severa!.

        En realidad, a escala global, como repite el profesor Mayor Zaragoza, vivimos en una plutocracia, una minoría de estados, se llamen G7, G8 o G20, deciden por todas y por todos, por 196 estados soberanos, y lo hacen, en nuestro nombre?, al tiempo que vacían de contenido a la propia ONU, que tampoco es una democracia, como todos sabemos. Pero lo mismo acontece a escala nacional o local: la democracia se va desvaneciendo y, cada día más, la plutocracia tecnocrática y corrupta legisla y gobierna para las elites económicas, incluso sin ser elegida por cauces democráticos, recordemos Grecia o Italia, sin ir más lejos. Son, en realidad, los gestores de los grandes poderes, más y más alejados de la ciudadanía por muros de privilegios y barreras de incomprensión.

        Joan Subirats se preguntaba no hace mucho sobre que democracia tenemos y que democracia queremos. Constataba que entre 1945 y 1975, en tres décadas, se había reducido a la mitad la desigualdad en Europa Occidental como consecuencia de políticas redistributivas impulsadas por la socialdemocracia, cuando aún era relevante, y que se consolidaron luego de la IIGM, lo que conocimos, desde luego muy tarde y de manera muy débil aquí, como el Estado del Bienestar. Alguien lo calificaba, en nuestro caso, como Estado de Medioestar. Pero, desde 1975, estamos asistiendo a un progresivo y brutal proceso de transferencia de renta, de saqueo, de espolio, donde la desigualdad sigue aumentando y, de hecho, volvemos a tener niveles de desigualdad que nos retrotraen a la primera mitad del siglo XX. El Estado Español ve hoy como los logros sociales conseguidos, con tanto esfuerzo, se van deteriorando rapidamente y están ya, estructuralmente amenazados. Cuando Warren Buffet, un lobo de Wall Street, el número 13 en la lista Forbes, decía: "Claro que existe la guerra de clases, y los ricos la vamos ganando, acertaba. Para la gran mayoría de nuestra ciudadanía estamos ya en el Estado del Malestar.

        Se debe a que en esta confrontación entre los de arriba y los de abajo (los de arriba, los que se reúnen en Davos, los que ocupan las portadas de Forbes, el capitalismo especulativo y financiero, completamente desrregulado), los que alimentan los paraísos fiscales, cambiaron la economía productiva por una economía de casino controlada por ellos. Y sustituyeron, como trileros, los valores cívicos y democráticos por los valores del mercado, lo repite también con insistencia Federico Mayor Zaragoza.

        De la misma manera que más desigualdad significa menos justicia y menos democracia, significa también menos futuro para cada vez más sectores sociales, particularmente para la juventud, para los mas débiles y también para las clases medias, a cada paso más excluidas. Las cifras estadísticas son impresionantes y también brutales, más del 50% de los menores de 30 años no tuvieron nunca un empleo estable!!!. Y UNICEF, como he comentado, ha puesto sobre la mesa una realidad ignorada y oculta, la de la pobreza infantil hoy en la España del siglo XXI.

        Pero probablemente nos sobran diagnósticos y nos faltan acciones. Es tiempo de acción, para poner a las personas como prioridad. Y nos falta educación, más educación ciudadana, derechos humanos, interculturalidad, convivencia democrática, diálogo, entendimiento, acuerdo, cultura de paz en definitiva.

        Y se trata de proponer la democracia que queremos, porque parece evidente que la existente no sirve a la mayoría para resolver sus problemas, los problemas de las personas. El régimen salido de la Transición, la democracia que hemos construido, quizás no nos guste oírlo, está agotada. Más aún, podríamos decir que está agotada porque está podrida y huele mal, no importa para donde se mire.

        Cuando hablamos de una nueva democracia tendríamos que empezar por mirar para nosotros mismos. Un nuevo orden democrático, que sustituya al actual, tiene que comenzar por nosotros mismos. No podemos proponer a la sociedad una nueva cultura política (nuevas maneras de actuar y de intervenir políticamente, una nueva democracia, sí representativa, pero también participativa, mucho más directa, más horizontal, más transversal, más interactiva, 2.0 dicen algunos, menos vertical, menos autoritaria, más abierta y plural,  menos pasiva… no podemos proponerla, digo, si seguimos conduciéndonos por los métodos y las maneras de la vieja política, de la vieja democracia.

        Si algo puso de manifiesto el movimiento 15M, esa corriente de fondo que está removiendo la acción política, los marcos y los escenarios, fue justo la desafección con las actuales maneras y modos de participación política, con unas prácticas, discursos, actitudes y estructuras organizativas que están en abierta contradicción con lo que la sociedad necesita y reclama. Esa terrible contradicción entre lo que decimos y lo que hacemos, entre la prédica y el reparto de trigo, tan habitual, por otra parte.

        Todo lo que estoy reflexionando en voz alta está en directa relación con la democracia que queremos, una democracia genuina, interna y externamente, mucho más abierta y participativa, donde los valores cívicos y democráticos, la ética pública, las virtudes de ciudadanía, la honestidad, la decencia, la honradez y el compromiso sean las bases fundamentales de nuestra actuación pública. Y esto no viene con el libro de instrucciones. Todo lo contrario, debemos aprenderlo, debemos enseñarlo, en la familia, en las escuelas, en los colegios, en los institutos, en la universidad. Por eso decimos, como no a la educación para la ciudadanía y a los derechos humanos, como no?

        Junto con esto, claro que sí, radicalidad democrática, republicanismo cívico, transparencia, sustentabilidad, justicia social, protección de las personas, cultura de paz, diálogo intercultural, superación de la exclusión y la pobreza, compartir, partir con, convivencia democrática, mediación, resolución pacífica de los conflictos…

        Cuando hablamos de educación para la democracia, hablamos no solo de democracia representativa, sino también de democracia participativa, lo he comentado antes y lo reitero, porque no nos llega con que nos recuenten cada cuatro años, queremos contar, no simplemente ser contados; queremos ser protagonistas, actores, constructores de nuestro propio futuro, para dar cumplimiento a aquello que tan magníficamente gritó Madiba: "Soy el amo de mi destino, soy el capitán de mi alma…. o lo que D. Francisco Giner de los Ríos entendía por educación: "Dirigir con sentido la propia vida".

        Boaventura de Sousa Santos, desde Coimbra y por todo el mundo, lleva años, reivindicando "democratizar la democracia….lo ha dicho en diversas publicaciones y particularmente en un libro con ese título.

        Desde nuestra perspectiva, educar para la democracia es una necesidad imperiosa, que debemos abordar sin dilación, y democratizar la democracia empieza por la educación, por su construcción en la propia escuela. Y para ello es imprescindible una materia obligatoria en el currículum escolar como la Educación para la Ciudadanía y los Derechos Humanos, para todas y para todos, junto con el tratamiento transversal de los valores cívicos y democráticos, la educación para una cultura de paz. Me permito recordar aquí que desde el año 2005, existe una ley española de fomento de la cultura de la paz, y desde el 2003, una similar en Cataluña. ¿Quien lo sabe?. Y en Galicia un proyecto que presentamos está paralizada en el Parlamento Gallego, desde el año 2010!.

          Ya se que Andalucía es una magnífica excepción con su Programa de Escuelas Espacio de Paz, con miles de profesores y profesoras, alumnado, centros educativos comprometidos con la cultura de la paz, un programa extraordinario que el profesor Mayor Zaragoza siempre recuerda y que yo, en su nombre, reconozco y admiro. Ya quisiera que un proyecto similar fuera una realidad en Galicia y en el conjunto del Estado.

          En Septiembre de 2010, Mariano Rajoy hizo unas declaraciones públicas, un llamamiento en los medios, se atrevió a reclamar en público, por dictado de los obispos, que había que objetar a la materia de educación para la ciudadanía y los derechos humanos, y llamó, sin rubor, a la desobediencia civil.  Nada más y nada menos. El que presume de moderado. Y anunció que suprimiría la materia, y lo hizo, aquí si que cumplió su programa electoral, volviendo a colocar la religión católica donde quería la Conferencia Episcopal, como Dios manda, frase que, como saben, remite como un mantra el presidente del gobierno.

          Por suerte, la oposición en pleno, ha firmado un acuerdo parlamentario, solemne, un compromiso ante la sociedad, por el que en el momento en que el PP pierda la mayoría absoluta, que deseamos sea pronto, Educación para la Ciudadanía y los Derechos Humanos volverá a ser una materia obligatoria para todo el alumnado como ocurre en la mayoría de los países de nuestro entorno.

          Mientras tanto, aún cuando esta materia sea retirada oficialmente del currículum escolar por el PP, desde la Fundación Cultura de Paz, Federico Mayor Zaragoza lo ha reiterado, tenemos todo el derecho a objetar, a desobedecer, esa es nuestra obligación moral, como demócratas y como defensores de los derechos humanos.

          Quisiera hacer una breve referencia final a la Declaración sobre la Democracia que la Fundación Cultura de Paz y otras organizaciones internacionales estamos impulsando y que pueden encontrar completa en la página web de la Fundación. Una Declaración que como la de Derechos Humanos tendrá 30 artículos y que incluirá la democracia política, pero también la económica, la social, la cultural y la internacional con un proyecto muy concreto de reforma en profundidad de las Naciones Unidas.

          Por último algunas referencias, aunque sean muy generales, a la Educación para la Ciudadanía y los Derechos Humanos.  Se trata de formar ciudadanos y ciudadanas competentes en el ámbito de la sociedad en la que viven, con virtudes cívicas, que les hagan más responsables y capaces de ponerse en el lugar del otro, del distinto, en todo lo que concierne a la vida pública o común.

          Nuestro alumnado debe aprender a convivir, compartir vivencias juntos, y a aceptar la riqueza de la diversidad.

          Y debe hacerlo desde la participación, desde el diálogo, desde la elaboración de proyectos comunes, la democracia como experiencia vivida y de derechos y deberes reconocidos y practicados, y sobre todo, en directa relación con la mejora de la convivencia escolar.

               Se preguntarán, pero por qué, por qué en un momento como este el gobierno del PP suprime la materia de Educación para la Ciudadanía y los Derechos Humanos, contrariando al mismísimo Consejo de Europa, pues lo hace, simplemente, por que pueden hacerlo, porque tienen mayoría absoluta, porque están decididos, pero sobre todo, porque les dejamos.

          Finalizo, ahora si, con un poema de Federico Mayor Zaragoza, de su poemario, “En pié de paz” . Dice así:

La sumisión

ha terminado.

Hoy, después de siglos

de horizontes cercanos,

de miedo,

de obediencia,

la bruma se disipa

y el mundo entero

aparece a nuestra vista,

al tiempo que la vida

cobra un valor

incalculable,

sentido propio

que nos hace libres

y de alas grandes

para un vuelo alto.

A partir de ahora

se hará realidad

la radical igualdad

de los seres humanos.

A partir de ahora,

ciudadanos plenos

y no súbditos.

Muchas gracias.

Canto dano en tan pouco tempo...

   

Gerardo Conde Roa e Angel Currás

     Angel Currás, colega, profesor de instituto, tiña fama de ser un home tranquilo, prudente, sensato e responsable. Noutras palabras, pouco político... Quizais por iso parecía a persoa máis axeitada para tapar os excesos -coñecidos- do seu predecesor como Alcalde de Compostela, Gerardo Conde Roa, avogado, hoxe condenado por fraude fiscal, din que numerario do Opus, unha aposta persoal de Alberto Núñez Feijóo para a capital de Galicia e que gañou a maioría absoluta, para sorpresa del mesmo, por unha ducia de votos.

    Na cidade todo o mundo sabía quen era Conde Roa, algúns dicían Roña, polos seus negocios inmobiliarios, actividade profesional e unha vida persoal pouco acorde coa imaxe de congregante que quería dar. Tamén no PP local o sabían. Na oposición comentábase que Gerardo e a súa lista viñeran para forrarse. Con todo, ninguén podía imaxinar que a peripecia do PP en Santiago, en tan pouco tempo, dera para tanto.

 Xunta de Goberno Municipal no banco dos acusados

    E a realidade política superou á ficción do mellor fabulador. O concellal Angel Espadas, man dereita de Conde, azoute do botellón, unha das armas propagandísticas da campaña electoral, foi cazado borracho e durmido diante dun semáforo a altas horas da madrugada. Como xefe de gabinete do alcalde seguiu controlando os tecemanexes municipais, os servizos, as relacións coas empresas municipais privatizadas e rematou en prisión.

     Cando o propio Alcalde, Conde Roa, foi descuberto e condenado por fraude fiscal no marco das investigacións da chamada Operación Pokemon, tivo que dimitir, despois de moitas voltas, pero aínda gañou tempo e poder como para botarlle un pulso (e gañarllo) ó seu mentor, ó Presidente da Xunta de Galicia impoñendo mesmo o seu sucesor, a aquel profesor de instituto, nada político, pero que non tivo reparos en pasar por diante de quen fose para facerse co bastón de mando. E Paula Prado tivo que botarse a un lado. Por aceptalo, con moita resignación cristiá, foi recompensada coa portavocía na cámara galega. Outra vez a intervención do Presidente.

Paula Prado, portavoz dimitida.

    Mais as investigacións da policía xudicial seguiron e destaparon conversas telefónicas que evidenciaban non só as tremendas leas internas na familia compostelán do PP e do concello, senón o funcionamento apodrecido e as relacións viciadas coas empresas que contrataban servizos municipais, o dos "regalos de la ostia", as facturas infladas, colocacións irregulares, ameazas... e demais métodos mafiosos que chamuscaron tamén a carreira política da ex portavoz parlamentaria do PP, Paula Prado.

    A fotografía de toda a Xunta de Goberno do Concello de Santiago de Compostela no banco dos acusados nos xulgados de Fontiñas abriu portadas e telexornais, e tiveron que irse, logo de ser condenados e inhabilitados por un xuíz, foi nese momento cando tiveron que asumir, conxuntamente, responsabilidades políticas e xurídicas, faltaría máis!.

Gerardo Conde Roña, alcalde delincuente

     E o Presidente da Xunta de Galicia, mentor de Conde Roa, cómplice na súa substitución por Angel Currás, promotor de Paula Prado no Pazo do Hórreo, non só foi quen de aguantar ate a condena en firme de toda unha Xunta de Goberno, senón que permitiu que o Alcalde manobrara para perpetuarse no poder estando dobremente imputado, mesmo ate o instante en que pretendía anunciar publicamente o seu novo equipo conformado por persoas non electas e escollidas da sua corda. Neste tira e afloxa final, Currás tivo que ceder. Nas súas palabras de despedida dixo que non foi unha renuncia, non foi un cese, non foi unha dimisión, simplemente, unha renovación, unha solución excepcional para unha situación excepcional. Que grande Currás!, e segue de concellal. Un estrambote final propio do peor soneto.

     Pero as cousas que poden empeorar, empeoran, dicía o Murphy. E a historia aínda está por concluír, para desgraza da cidadanía compostelán.

    Co obxectivo de impedir a convocatoria de eleccións anticipadas dilataron todo o que podían esta podremia ate que xa legalmente non se podía recorrer á consulta popular pois queda menos dun ano para as locais de 2015. E botaron man dunha modificación legal pensada para Euskadi que permite cubrir as vacantes con persoas mesmo non electas, toma democracia!!!.

Agustín Hernández, D. Limpo.

    E nomearon alcalde ó último da lista, pola cara, outro dedazo de Feijóo, ó actual conselleiro de medio ambiente, Agustín Hernández, ó da mina de Corcoestro, ó do fracking, ó que acredita obras non realizadas, Don Limpo, para pasar o pano en Compostela e empezar xa, con tempo, a precampaña das municipais de maio do ano que ven...

    Polo medio, toda unha lexislatura para esquecer, un concello paralizado, internamente desmoralizado, unha cidade atónita, a marca Compostela polo chan, Santiago de Corruptela como exemplo de democracia autoritaria, de liortas de poder, de condutas mafiosas, de podremia e asco. Canto dano en tan pouco tempo.

Que tiempo tan feliz...

     O monarca polo menos dixo aquilo de "Perdón, me he equivocado, no volverá a ocurrir". Aquí, como non os corramos a votos, son quen de seguir. Si o lograran a responsabilidade sería toda nosa.

       

     

O PROGRAMA ELECTORAL DE AGE EN EUROPA

     Ben sei que o PP e os seus altofalantes non paran, nin pararán, de salientar que AGE, Alternativa Galega de Esquerda, parte da Esquerda Plural e da European Left, é unha opción política antisistema (non hai mellor louvanza hoxe), e moi experta en romper o boato parlamentario. Ocultarán, como veñen facendo, todo o traballo propositivo e de control, mesmo nunha cámara asfixiada pola maioría absoluta conservadora do PP.

Dirán o mesmo en campaña electoral. AGE en Europa non ten programa nin futuro, está dividida. Sen entrar nas pinzas e nos ataques, máis ou menos sutís, contra de Lidia Senra, a nosa candidata, que algúns medios e moitos trolls xa empezaron con entusiasmo, aínda que aburran, sería razoable que botaramos unha ollada ós documentos de cada quen. E AGE en Europa presenta un Programa  Político e Social para as Eleccións Europeas de case que noventa páxinas que non pode ser todo retórica e ideoloxía baldeira. Digo eu..

Como tiven a honra de colaborar -cooperativamente- na súa elaboración, voume permitir destacar algúns aspectos que non sempre aparecen nos mitins, e sobre os que considero, desde a miña humilde perspectiva, que teñen moito interese.

Compre empezar por desmontar mitos. O acordo programático foi total entre Anova, Esquerda Unida e o Espazo Ecosocialista Galego. O Programa Político e Social agrupouse en sete grandes bloques: As razóns da política de AGE en Europa; A fronte de esquerda transformadora como alternativa; Democracia e participación; Economía e emprego; Medio ambiente e ecoloxía social. Soberanía Alimentaria e política agraria común; A Europa da Cidadanía e dos dereitos; Cultura, lingua e comunicación e, por último, A Europa da paz, da solidariedade e do internacionalismo.

Ademais de apelar á Europa dos Pobos como gran obxectivo, fixemos moito fincapé tamén na Europa da Cidadanía Democrática e das persoas, da sociedade civil, da xente do común, para facer fronte ás políticas austericidas da Troika, reclamando iniciativas como a Renda Básica Universal, a imposición sobre as transaccións financeiras internacionais (Taxa Tobin) e sobre as grandes fortunas, ou unha Axencia Europea de Rating, xunto cun Plan de Rescate das persoas e da cidadanía excluída, roubada ou desafiuzada e un Plan de Medidas Urxentes en I+D+i que facilite o regreso das mozas e mozos a Galicia e de apoio á investigación complementado con políticas activas contra da pobreza, a desigualdade e a exclusión, e un Plan Europeo de apoio á dependencia e a converxencia salarial europea.

Na profundización da democracia, democratizar a democracia que diría Boaventura de Sousa Santos, moi na liña das medidas de radicalidade democrática que compartimos, fanse propostas sobre referendos e iniciativas lexislativas populares en Europa, orzamentos participativos, consultas imprescindibles para tratados que afecten ás constitucións dos Estados, particularmente sobre intervencións militares, tratados de libre comercio, como o que se está a negociar secretamente cos EE.UU, protección ambiental e social, entre outros. Neste apartado, por exemplo, asúmense as medidas que as organizacións da sociedade civil europea, agrupadas na Alianza EYCA, fan sobre cidadanía democrática. 

       Quixera facer mención tamén á defensa dunha Europa Laica, o apoio á Carta Europea pola laicidade, a supresión do Concordato co Vaticano ou a materia de Educación para a Cidadanía e os Dereitos Humanos na que ocuparía un lugar relevante a educación para a igualdade entre homes e mulleres ou a prevención da violencia de xénero, aspectos que tamén teñen un lugar destacado no propio programa, feminismo e democracia paritaria, dereitos sexuais e reprodutivos, como os dereitos das persoas migrantes e xitanas, a protección e impulso do principio de xustiza universal, a protección e a tutela dos dereitos a nivel europeo e mesmo a proposta dun Relator específico de Dereitos Humanos na Unión.

  O capítulo dedicado á sustentabilidade ambiental, ecoloxía social, soberanía alimentaria e política agraria común, que tan ben coñece Lidia Senra, ocupa un lugar central sobre a base da defensa dos nosos sectores produtivos estratéxicos. Compre resaltar a asunción do coñecido como Programa da Terra presentado polas principais organizacións ecoloxistas internacionais para as Eleccións Europeas, con medidas relacionadas co comercio das emisións renovables, redución de gases de efecto invernadoiro, fondo económico e tecnolóxico a prol da sustentabilidade, prohibición da técnica do fracking…

  Para rematar, o capítulo 7, moi querido para min, a Europa da paz, da solidariedade e do internacionalismo, recolle moitas das reivindicacións que desde o movemento pacifista internacional, en particular, desde a educación e a investigación para a paz, vimos reclamando, como é a reforma en profundidade da ONU para que sexa realmente democrática e garante da paz, a defensa da xustiza e dos valores cívicos e democráticos, tan necesarios hoxe, xunto coa honestidade, a decencia e a honradez, parece mentira ter que reivindicalos!, do desarmamento, da prevención de conflitos, o control do comercio de armas, a independencia de Europa fronte das políticas de EE.UU e da OTAN, o rexeitamento das bases e dos drons militares, a disolución da OTAN, a promoción dunha Lei Europea de Fomento da Cultura da Paz, o respecto escrupuloso nas relacións internacionais dos dereitos humanos, a soberanía nacional e o dereito de autodeterminación, o rexeitamento da violencia armada como método para cambiar gobernos ou as ocupacións ou intervencións militares en territorios soberanos e o apoio decidido á supresión da pena de morte no mundo. Deféndese, ademais, unha Convención Internacional polo Desarmamento, a desnuclearización do planeta, a redución drástica dos gastos militares, a separación completa da presenza militar da vida civil ou a Memoria democrática fronte dos discursos racistas, xenófobos e neofascistas xunto cun Plan Europeo contra da Intolerancia e a discriminación.

Hai programa, teremos unha magnífica eurodeputada, Lidia Senra, e un moi bo candidato á presidencia da Comisión, Alexis Tsipras, líder da Syriza grega e da European Left, alternativa da esquerda transformadora europea ó bipartidismo decadente.

Si os mártires de Chicago levantaran a cabeza...

   

   O 1º de Maio é, sen dúbida, a data máis emblemática na historia do movemento obreiro internacional. Na súa propia denominación, á hora de definilo, empezan os matices e as diferencias: Día do Internacionalismo Proletario, Día da Clase Obreira, Día Internacional do Traballo, Día Internacional dos Traballadores... e poderiamos seguir. 

  Sen embargo, en orixe, cando o Congreso Obreiro Socialista, a II Internacional, o proclamou en París, en 1889, tratábase dunha xornada reivindicativa de homenaxe en conmemoración dos coñecidos como Mártires de Chicago, cinco anarquistas aforcados o 11 de Novembro de 1887, como consecuencia da famosa Revolta de Haymarket: Gerg Engel, Adolf Fischer, Albert Parsons, Auguste Spies e Louis Linng, un tipógrafo, tres xornalistas e un carpinteiro, logo dunha farsa de xuízo, xunto con outros condenados a cadea perpetua, ademais de miles de despedidos, na súa gran maioría inmigrantes, que reclamaban a xornada laboral de 8 horas, unha demanda que se foi facendo realidade progresivamente, desde finais do século XIX, xunto con outros dereitos sindicais e melloras nas condicións de traballo.

   Durante o século XX foron consolidándose, en moitos lugares do mundo, non sen esforzo e sangue, dereitos e liberdades sindicais que, na actualidade, están sendo recortados: salarios, condicións de traballo, xornada, estabilidade... aínda que, como sabemos, son tamén moitas e amplas as rexións do planeta que nin sequera teñen regulamentacións laborais, dereitos e liberdades mínimas recoñecidas.

    Coa escusa da crise, coa estafa da crise, e como consecuencia de políticas neoliberais regresivas, as clases populares, a xente do común, os traballadores e traballadoras, vivimos brutais restricións que afectan ó emprego (case que 6 millóns de parados, a metade sen prestación), ás condicións laborais (xornadas excesivas, horas extras non percibidas, temporalidade, precariedade, negación do dereito de negociación colectiva...), salarios que non sacan ás persoas da pobreza, e unha transferencia de renda en favor dos máis ricos, como nunca vivimos, e que agudizan, ate extremos descoñecidos, os niveis de desigualdade.

   Son tempos de gravísima emerxencia social, como o eran en 1886, de agresións feroces e continuadas contra dos dereitos das maiorías sociais, prestacións, pensións, axudas á dependencia, así como de recortes e privatizacións nos servizos básicos de sanidade, educación, benestar, atencións sociais.

   Hoxe calquera sabe que a austeridade, o austericidio, mata. Que as políticas ultraliberais provocan un sufrimento atroz nos sectores máis desfavorecidos, perda das vivendas, desafiuzamentos, imposibilidade de pagar as medicinas, hipotecas, e todo en beneficio daqueles que provocaron a crise, bancos e grandes corporacións financieiras que, por riba, rouban abertamente os aforros ás familias coas chamadas participacións preferentes ou subordinadas, sen que a xustiza sexa quen de condenalos.

   Os Estados, gobernados maioritariamente polas dereitas conservadoras, seguen as recomendacións dos culpables desta desfeita, rescatan bancos e grandes empresas, mentres esquecen ás persoas do común, ós desempregados, pensionistas, doentes, dependentes, traballadores e traballadoras, e clases medias, que ven diminuír as súas condicións de vida, laborais e salariais.

    Nestas circunstancias, de auténtica emerxencia social, o valor principal, como o foi en 1886, é o da unión, a forza da unidade, para frear e reverter as políticas que esnaquizan as nosas vidas e poñen en risco as das xeracións futuras.

   Por iso non comprendemos as múltiples convocatorias de mobilizacións neste 1º de Maio, algo que, polo demais, ven repetíndose, desde hai anos, para desgraza da clase traballadora. As organizacións sindicais seguro que teñen múltiples razóns para xustificar a súa decisión de facer convocatorias unilaterais, a cada cal máis peregrina, nin sequera son quen de confluír nun único lugar, como mal menor. Non. Polo menos, en Galicia, nas principais cidades e vilas, haberá tres manifestacións, en horarios e lugares diferentes, con reivindicacións distintas, cada cal máis auténtica, máis singular, máis única.

   Moitas persoas, desde hai anos, acoden, con desgana, ás varias convocatorias, mesmo a aquelas que poden simultanear. A maioría da xente desiste e queda na casa ou marcha, aproveitando o día festivo, coa familia e amigos, desenténdese, nun momento en que poñerse á marxe resulta un crime. De tal maneira que o 1º de Maio estase a converter nunha sorte de procesión laica múltiple, cada unha coa súa propia confraría, a única, a auténtica, a verdadeira..., cos seus respectivos pendóns, máis ou menos vermellos, cantos e consignas, para as súas respectivas parroquias, a cada paso máis diminuídas, para alegría e festa da patronal e dos grandes poderes económicos.

   Como dicía aquel multimillonario norteamericano, Warren Buffett, "Hai unha guerra de clases, e a estamos gañando os ricos..."