Que democracia queremos?

Que democracia queremos?

Manuel Dios Diz

Espazo Ecosocialista Galego

Hotel Compostela, 20 de Febreiro de 2014

Acto de AGE*

Se nos interrogamos pola democracia que queremos, estamos afirmando que a democracia realmente existente non nos gusta. Aínda resoan en moitas conciencias os ecos daqueles berros do 15M: que non nos representan, que non!, a esixencia dunha democracia xenuína, a democracia real xa! ou Chámanlle democracia e non o é!

José Saramago, con tino, dicía: "A democracia en realidade non existe. (...) Na miña opinión, quen verdadeiramente manda son institucións que non teñen nada de democráticas, como o Fondo Monetario Internacional, as fábricas de armas ou as multinacionais farmacéuticas…"

Son cada vez máis as persoas que identifican, con razón, a democracia neoliberal cunha democracia de baixa intensidade, mesmo cunha democracia autoritaria (lei se seguridade cidadá, lei de seguridade privada, restrición crecente de dereitos e liberdades, fin da xurisdición universal), ou se queredes como a ditadura dos mercados, iso que Martiño Noriega tanto repite, os mandados dos mandados. Os gobernos son vistos como os gabinetes de xestión dos intereses dos grandes poderes económicos e financeiros contra as maiorías sociais, a xente do común, que diría Beiras.

Hai pouco, Intermon Oxfam, con ocasión do Cumio de Davos, ese lugar inaccesible entre montañas nevadas onde se reúnen as elites globais para xearnos o futuro a todas e todos, fixo público un demoledor informe que viña a resaltar un feito: canta maior é a desigualdade, menor é a xustiza, e tamén menor resulta a democracia. Asistimos a un paradoxo: mentres aumenta o número de réximes democráticos no mundo, a democracia, as bases e as condicións da democracia, dentro de cada estado, diminúen.

En realidade, a escala global, vivimos nunha plutocracia, unha minoría de estados, chámense G7, G8 ou G20, deciden por todas e todos, póñense por riba de 193, ó tempo que baleiran de contido á propia ONU, que tampouco é unha democracia. Pero o mesmo acontece a escala nacional ou local: a democracia vaise esvaíndo e, cada día máis, a plutocracia tecnocrática e corrupta lexisla e goberna para as elites económicas, mesmo sen ser elixida por canles democráticas. Son, en realidade, os xestores dos grandes poderes, máis e máis alonxados da cidadanía por muros de privilexios e barreiras de incomprensión.

Joan Subirats preguntábase sobre que democracia temos e que democracia queremos. Constataba que entre 1945 e 1975, en tres décadas, reducírase á metade a desigualdade en Europa Occidental como consecuencia de políticas redistributivas que se consolidaron logo da IIGM, o que coñeciamos, desde logo moi tardiamente e de maneira moi feble aquí, como o Estado do Benestar. Alguén o cualificaba, no noso caso, como Estado de Medioestar. Pero, desde 1975, estamos asistindo a un brutal proceso de transferencia de renda, de saqueo, de espolio, onde a desigualdade foi medrando e, de feito, voltamos a ter niveis de desigualdade que nos retrotraen á primeira metade do século XX. O Estado Español ve hoxe como os logros sociais conseguidos con tanto esforzo se van deteriorando rapidamente e están xa, estruturalmente ameazados. Cando Warren Buffet, un lobo de Wall Street, o número 13 na lista Forbes, dicía: "Claro que existe a loita de clases, e os ricos a imos gañando”, acertaba. Para a gran maioría da nosa cidadanía estamos xa no Estado do Malestar.

Débese a que nesta confrontación entre os de arriba e os de abaixo (os de arriba, os que se reúnen en Davos, os que ocupan as portadas de Forbes, o capitalismo especulativo e financeiro, completamente desregulamentado), os que alimentan os paraísos fiscais, mudaron a economía produtiva por unha economía de casino controlada por eles. E substituíron, como trileiros, os valores cívicos e democráticos polos valores do mercado.

Da mesma maneira que máis desigualdade significa menos xustiza, menos democracia, significa tamén menos futuro para cada vez máis sectores sociais, particularmente para a mocidade, para os mais febles e tamén para as clases medias, a cada paso máis demediadas. As cifras estatísticas son abraiantes. Por exemplo: máis do 50% dos menores de 30 anos non tiveron nunca un emprego!!!

Pero abonda xa de facer diagnósticos que todas e todos partillamos.

Trátase de propoñer a democracia que queremos, porque parece evidente que a existente non serve para resolver os problemas das persoas. O bipartidismo, o modelo saído da Transición, a democracia case que orgánica, está esgotada. Máis aínda: está podre, fede por todas partes, non importa a onde se mire. Por iso consideramos que vivimos tempos de excepción, por iso é tempo de acción, de acción cooperativa e unida.

Cando falamos dunha nova democracia teriamos que empezar por mirar para nós mesmos. Un novo modelo democrático, que substitúa o actual ten que comezar por nós mesmos. Non podemos propor á sociedade unha nova cultura política (novas maneiras de actuar e de intervir politicamente, unha nova democracia, si representativa, pero tamén participativa, moito máis directa, máis horizontal, máis transversal, menos vertical, menos autoritaria, máis aberta e plural, máis interactiva, menos pasiva…)… non podemos propoñela se seguimos a manexarnos polos métodos e as maneiras da vella política, da vella democracia.

Por iso, cando queremos facer chegar á cidadanía, á sociedade civil, aires novos de esperanza e de ilusión, non podemos, entre nós mesmos, na nosa vida persoal e social, pero tampouco internamente, nos partidos e nas coalicións, continuar a pelexar pola hexemonía. Somos e queremos ser un modelo de cooperación política, nós mesmos definimos o noso proxecto como unha cooperativa política, porque non cremos nos partidos guías nin nas tutelas nin no clientelismo… porque non acreditamos nunha vangarda que todo sabe e que todo entende, á marxe da cidadanía, dos movementos sociais… porque reclamamos o noso dereito a construír unha nova cultura política, mesmo cometendo erros, que de ben seguro cometeremos. E serán erros lexítimos, erros dunha cidadanía libre que constrúe o seu futuro partillando o seu presente.

Se algo puxo de manifesto o movemento 15M foi precisamente a desafección coas actuais maneiras e modos de participación política, cunhas prácticas, discursos, actitudes e estruturas organizativas que están en aberta contradición co que lle propomos á sociedade. Esa terrible contradición entre o que dicimos e o que facemos, entre a prédica e o reparto de millo.

Todo o que estou a comentar está en directa relación coa democracia que queremos, unha democracia xenuína, interna e externamente, moito máis aberta e participativa, onde os valores cívicos e democráticos, a ética pública, as virtudes de cidadanía, a honestidade, a decencia, a honradez e o compromiso sexan as bases fundamentais da nosa actuación política.

Xunto con iso, claro que si, radicalidade democrática, republicanismo, transparencia, sustentabilidade, xustiza social, protección das persoas, cultura de paz, dereito a decidir todo, soberanismo cívico, como eixes centrais sobre os que vertebrar un novo proceso constituínte.

Cando falamos de democracia participativa, facémolo porque non nos chega con que nos reconten cada catro anos, queremos contar, non simplemente ser contados; queremos ser protagonistas, actores, construtores do noso propio futuro, para dar cumprimento a  aquilo que tan magnificamente berrou Madiba: "Son o amo do meu destino, son o capitán da miña alma”.

A política ten que servir para que a sociedade evolucione, para resolver os problemas novos e vellos da cidadanía... se non é así, non vale… non nos vale, nin a nós nin a ninguén.

Desde a nosa perspectiva son tres as liñas básicas para orientar a nosa acción política:

•       Defensa dunha nova cultura da sustentabilidade ecolóxica e social

•       Participación cidadá e máis democracia

•       Defensa do ben común

Boaventura de Sousa Santos, desde Coímbra e por todo o mundo, leva anos, reivindicando "democratizar a democracia”.

Desde a nosa perspectiva, democratizar a democracia, aquí e agora, significa, reformar a lei e o sistema electoral, implantar a proporcionalidade, suprimir os limiares mínimos para obter representación nas cámaras, converter Galicia nunha circunscrición única, promover as listas desbloqueadas en todo os procesos electorais, establecer eleccións primarias para escoller as persoas candidatas, mesmo decidir por votación a orde dos postos nas listas entre afiliados e simpatizantes, e dotar ós programas electorais da condición de "contratos vinculantes" para que poidan ser requiridos polo Valedor ou Valedora no caso de incumprimento manifesto.

Para nós, Democratizar a democracia significa, agora, ampliar a obrigatoriedade legal de discutir en Pleno no Parlamento de Galicia as ILPs (Iniciativas Lexislativas Populares), implantar os referendos por iniciativa popular, as mocións de confianza popular, fórmulas de fiscalidade participativa, os orzamentos participativos, as prácticas de goberno aberto, os consellos e as estrutura de participación política en todo os ámbitos, as redes de participación cidadá…

Débese limitar por lei o número de mandatos en cargos electos, así como aprobar mecanismos de revogación, prohibir a acumulación de cargos, suprimir os privilexios aparellados ó cargo, establecer topes máximos de remuneración, a obrigatoriedade dos debates electorais e máis a limitación de gasto nas campañas e dotarnos dunha lei de financiamento estrito dos partidos…

Estas son algunhas das nosas propostas para democratizar a democracia. Non están todas, probablemente falten moitas máis, pero queremos poñer en marcha este proceso acompañando e acompañados pola cidadanía galega. Xuntos, xuntas, porque efectivamente, xuntos podemos… e, ademais, debemos.

Remato xa, Vicens Navarro, onte, dicía que “Democracia e benestar, e calidade de vida son, pois, as dimensións claves que deberían definir ás esquerdas. Democracia como fin, e democracia como estratexia”.

Moitas grazas.

* Texto da intervención no Acto de AGE en Compostela sobre: Que democracia queremos?