O festín da cobiza

O Estado Español é hoxe o máis desigual de Europa agás Letonia. Zygmunt Bauman, catedrático emérito de Socioloxía na Universidade de Varsovia, remata o seu interesante libro, A riqueza duns poucos benefícianos a todos?, cunha magnífica cita de Arthur Koestler, da súa Autobiografía II, A escritura invisible, que di “A cegueira voluntaria é hereditaria”.

       Nin que dicir ten que Bauman refuta, con meridiana claridade, a pregunta que da título ó seu libro. De ningunha maneira a riqueza duns poucos, pouquísimos na actualidade, beneficia a maioría social. En absoluto. Cúmprese así a profecía de Mateo coa que abre a súa reflexión: “Porque ó que ten, daráselle máis e abundará, e ó que non ten, aínda aquilo que ten seralle arrebatado”. Como xa adiantara Adam Smith, “Onde queira que exista gran propiedade, hai gran desigualdade. Por cada home rico ten que existir, polo menos, cincocentos pobres”.

Hoxe en día, por desgraza, a tímida proporción establecida por Adam Smith está amplamente superada. Ben recente é o estudio de Intermon Oxfam que amosa como 85 ricos, riquísimos, acumulan tanta riqueza como 3.570 millóns de pobres, pobrísimos, en todo o mundo. A metade da riqueza do planeta está en mans do 1% da poboación. Que acaída era a consigna do 15M!, somos o 99%... E a situación de desigualdade no mundo, e na propia casa, non fai máis que empeorar. Na época da Ilustración, o di moi ben Baumann, o nivel de vida de calquera lugar nunca duplicaba ó da rexión máis pobre. Hoxe, o país máis rico, Qatar, presume de ter unha renda per cápita 428 veces máis alta que a do país máis pobre que é Zinbabue.

Os danos colaterais desta inxusta distribución da riqueza, a escala global, son  brutais, non digamos o sufrimento, pero a outra grande vítima da profunda desigualdade é, precisamente, a democracia, tamén recortada, chámanlle democracia e non o é!!!. A distancia que separa ós de arriba dos de abaixo na xerarquía social non para de incrementarse. A OIT estima que 3.000 millóns de persoas, case que a metade da poboación mundial, vive por debaixo do limiar de pobreza, téñense que valer con menos de 2 dólares diarios!!!. As 20 persoas mais ricas do mundo, entre eles, o noso Amancio, teñen recursos iguais ós de mil millóns de pobres.

A situación é tan paradoxal que a diferencia entre os países mingua mentres que dentro de cada país a desigualdade medra. Un dos cambios máis dramáticos que se está a producir é a degradación progresiva das clases medias, a súa conversión paulatina no chamado “precariado”. Hoxe, o futuro dun neno ou dunha nena está claramente determinado polas súas circunstancias sociais, por onde naceu e pola situación social dos seus pais, a boa estirpe, que diría Mariano Rajoy, e non polo seu propio talento e esforzo. Nos anos ’60, o salario medio dun director executivo era aproximadamente 12 veces maior que o salario medio dun obreiro fabril. Hoxe, está por riba das 531 veces.

Os neoliberais de tódalas pelaxes dan por feito que as nosas diferentes capacidades, como a nosa estatura, veñen determinadas polo nacemento. Para eles, as persoas pouco ou nada podemos facer para cambiar o noso destino. Entre as súas grandes mentiras está tamén a de pensar que o crecemento económico resolve tódolos males, que o consumismo desmedido achéganos á felicidade, que a desigualdade entre as persoas é natural e que a competitividade é o mellor camiño para acadar a xustiza social. Mentres se esforzan por facernos crer as súas mentiras, a desigualdade social está medrando a unha velocidade sen precedentes. As dez persoas máis ricas do mundo acumulan unha riqueza de 2.700 millóns de dólares, é dicir, toda a economía francesa, a quinta do mundo. O noso Amancio Ortega, propietario de máis de 1600 tendas de Zara, gañou, en 2011, 66 millóns cada día, tódolos días. E isto acontece, como os bancos, as grandes multinacionais, os políticos corruptos, nun tempo de austeridade máxima para a inmensa maioría, para o 99,9%.

Richard Rorty, en “Forxar o noso país: o pensamento de esquerdas nos EE.UU do s. XX”, afirma que “Mentres o proletariado estea distraído da súa propia desesperación con acontecementos ficticios creados polos medios de comunicación… os superricos non teñen nada que temer”.

E Daniel Dorling, pola súa parte, considera que da mesma maneira que durante moitos séculos considerouse normal a escravitude ou que as mulleres non puideran votar, “outras grandes inxustizas do noso tempo son, para moitos, sinxelamente parte da paisaxe da normalidade”.

Non hai beneficios na cobiza, para ninguén, só para os cobizosos. A este paso, a crecente acumulación de ira, de odio e de resentimento social, explotará con certeza e -de seguro- derivará en violencias e destrución, en saqueos e incendios, sona de algo?, de tantos e tantos excluídos do festín da cobiza… e o lamentaremos. Se quedara unha pinga de cordura, aínda que fose de egoísmo lúcido, alguén tería que mandar parar. Pero como dixo Koestler, a cegueira voluntaria é hereditaria…