Aquí seguimos, como o primeiro día...

30 de Xaneiro, Día Escolar pola Paz

Aquí seguimos, como o primeiro día

Manuel Dios Diz

    Son xa moitos anos. Moitas cousas teñen cambiado desde 1985, cando empezamos a promover a celebración nas aulas galegas do Día Escolar pola Paz. Tiñamos pelo. Menos anos. A mesma ilusión. Daquela viviamos os finais da Guerra Fría, que era quente en moitos lugares interpostos. O Muro de Berlín non caera. Ninguén podía imaxinar que o faría en catro anos. Nin sequera Gorvachov. Cantabamos o “Bayon da OTAN”, coa Trinca, rataplan, rataplan, rataplan..., os euromisís occidentais apuntaban a URSS, e a Educación para a Paz empezaba. O desarmamento, obviamente, estaba no centro das nosas preocupacións, e os Dereitos Humanos, sempre os Dereitos Humanos, a Declaración Universal de 1948, precisamente, o mesmo ano en que Mahatma Gandhi, morría asasinado, ¡que paradoxo!.

         Llorenc Vidal, un inspector de educación maiorquino, desde mediados dos anos ’60, viña animando, con desigual fortuna, a colexios e institutos, a conmemorar, cada 30 de Xaneiro, aquel magnicidio. El foi o auténtico impulsor das primeiras celebracións en España do DENYP (Día Escolar de la Noviolencia y la Paz). Nos simplemente o seguimos.

       Eramos moi poucos, uns aquí e outros acolá, como diría Manuel María, espallados pola xeografía galega, promovendo iniciativas arredor desta data, Suso Jares, Calo Iglesias, eu mesmo, en Vigo, en Catoira, e moi poucos centros máis. Sen embargo, desde mediados dos anos ’80, a celebración foise estendendo, había xa unha reivindicación concreta, un chamamento ó profesorado, as primeiras Unidades Didácticas, os primeiros encontros, conferencias, mesas redondas, obradoiros..., timidamente o Día Escolar pola Paz empezaba a coñecerse, pouco a pouco, sen apoios, de maneira voluntaria, o profesorado sumábase, e non era fácil. Brandos, conciliadores, inxenuos, utópicos... era do mellor que nos chamaban.

         Habería que esperar á Lei de Educación do ’90, á LOGSE, para que a Educación para a Paz pasase a ser un eixe transversal obrigatorio do currículum. Foi un cambio radical, propiciado, obviamente, polo traballo previo de moitos grupos e organizacións como a nosa, no conxunto do Estado, entidades de educación e investigación para a paz, agrupadas hoxe en AIPAZ, que nacen naquelas mesmas datas, algunhas arredor do Movemento de Obxección de Conciencia, o MOC e da campaña anti-OTAN.

         A transversalidade, é dicir, que os obxectivos, contidos, metodoloxías, actividades, da Educación para a Paz, atravesaran o currículum e a vida dos centros, en todas direccións, foise convertendo, quizais sen querelo, en tanxencialidade, é dicir, tocaba o currículum, nun día, por exemplo, o da paz, e logo desaparecía. Tamén houbo escaso interese institucional por ela, fíxose moi pouco en formación do profesorado, víase con moita desconfianza, o balance final non foi especialmente positivo. Moitas expectativas e poucas noces. Por iso, a Educación para a Cidadanía e os Dereitos Humanos, que recollía moitos dos contidos transversais anteriores, fíxose materia diferenciada e con profesorado específico.

         E a conflitividade e a violencia escolar veuse, por fin, como un problema. E Jokin deixounos a todos fríos, en Hondarribia. Era 2004. E comezaron en serio os Plans Integrais para a Mellora da Convivencia Escolar, os Plans de Convivencia de Centro, os Observatorios, os Equipos de Mediación e Tratamento de Conflitos.

         E aquí estamos, ás portas dun novo 30 de Xaneiro, persistindo na importancia da celebración, pero, sobre todo, da incorporación diaria da Educación para a Paz ó currículum, na prevención das violencias, no fomento da convivencia, no apoio ós equipos de mediación e tratamento de conflitos, igualdade de xénero, dos dereitos humanos, do diálogo e da interculturalidade, da xustiza e a nonviolencia, dos valores cívicos e democráticos, da cidadanía, obxectivos cos que simbolizar -nun día- o traballo de todo un ano, de tantos anos.

         O Seminario Galego de Educación para a Paz, igual que hai 26 anos, ofrece a súa colaboración ó profesorado. Na súa web: www.sgep.org podedes atopar numerosos recursos didácticos, propostas, como a dos Paraugas pola Paz, unha maneira moi vistosa e lúdica de organizar as celebracións deste 2012.

         E como en anos anteriores, ese día, o 30 de Xaneiro, luns, temos unha cita co alumnado de Padrón na Horta da Paz da Casa de Rosalía de Castro, e pola tarde, a tradicional cerimonia de entrega do Premio Portapaz, nesta ocasión, a Paul Ríos, voceiro de Lokarri, Rede Cidadá Vasca polo Acordo, a Reconciliación e a Consulta, artífice da Conferencia de Paz de Aiete, que dou paso ó remate definitivo das accións armadas de ETA, probablemente a mellor nova de 2011.

         Parabéns e grazas a  todo o profesorado galego, ó que segue a considerar que a Cultura da Paz merece a pena, que os dereitos humanos seguen de actualidade, que os valores cívicos e democráticos non son unha moda, e que a convivencia, constrúese,  construímola, cada día, e todos os días, tamén na escola, coas mans xuntas, nunca alzadas, que diría Federico Mayor Zaragoza. Grazas.

Manuel Dios Diz é mestre. Preside o Seminario Galego de Educación para a Paz e dirixe a Fundación Cultura de Paz en Galicia. Forma parte do Observatorio Estatal da Convivencia Escolar.